Hạt giống cho vị thế hôm nay của VinFuture được gieo ngay từ mùa giải đầu tiên, khi Việt Nam viết nên câu chuyện phi thường về bản lĩnh dân tộc và khát vọng vươn tầm giữa tâm dịch Covid-19.

Khi niềm tin chiến thắng nỗi sợ hãi

Cuối 2021, đầu 2022, khi thế giới vẫn còn chao đảo trong làn sóng Covid-19, những sân khấu tôn vinh tri thức lớn của nhân loại, như Nobel, buộc phải tổ chức trực tuyến. Nhưng tại Việt Nam, một điều tưởng như không thể đã diễn ra: Giải thưởng VinFuture được tổ chức trực tiếp giữa Hà Nội, với sự hiện diện của hàng trăm nhà khoa học, khách mời và nghệ sĩ quốc tế.

Đó là quyết định táo bạo, thể hiện khát vọng hiện thực hóa sứ mệnh xây dựng một tương lai tươi đẹp, nơi khoa học và công nghệ phục vụ con người, thúc đẩy thay đổi tích cực, tạo ra một thế giới công bằng và bền vững hơn. Và nếu tri thức là ngọn đuốc soi đường nhân loại, thì VinFuture muốn thắp sáng ngọn đuốc ấy từ trong đêm đen của đại dịch.

Song khi đó, VinFuture vẫn là một cái tên hoàn toàn mới trên bản đồ khoa học thế giới. Không danh tiếng, không tiền lệ, lại giữa lúc nhân loại co cụm vì đại dịch, việc thuyết phục những bộ óc hàng đầu thế giới tham gia giải thưởng, cũng như tới Việt Nam dường như là điều không tưởng.

"Trên thế giới, có nhiều người biết về Việt Nam thì chỉ nhớ về chiến tranh. Người ta không biết là Việt Nam đã phát triển rất nhiều", Giáo sư Nguyễn Thục Quyên, Chủ tịch Hội đồng Sơ khảo, Giáo sư tại Đại học California, Santa Barbara (Mỹ), top 1% những nhà khoa học có nhiều trích dẫn nhất thế giới, chia sẻ.

Chính Giáo sư Nguyễn Thục Quyên và Giáo sư Richard Henry Friend, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng, chủ nhân Giải thưởng Millennium Technology 2010, khi đó đã nhận được nhiều email của các nhà khoa học để xác minh uy tín của VinFuture.

"Ban đầu, nhiều người còn băn khoăn liệu một giải thưởng non trẻ đến từ Việt Nam có thể vươn tầm thế giới không", "cây đại thụ" của giới khoa học toàn cầu kể.

Và để biến điều mơ hồ thành xác tín, trong 1 năm kể từ sau khi VinFuture công bố ra mắt, hàng trăm email đã được gửi đi, liên tiếp các cuộc họp trực tuyến được sắp xếp. Các nhân sự của Hội đồng giải thưởng, Quỹ VinFuture phải làm việc ngày đêm để kết nối với các nhà khoa học. Sự nhiệt huyết, tận tâm cùng khát vọng xây dựng một giải thưởng phụng sự nhân loại đã mang lại những lời hồi đáp tích cực.

"VinFuture thực sự khác biệt với một triết lý độc đáo: tôn vinh những phát minh đã thay đổi và cách mạng hóa cách thức chúng ta sống. Đây là một ý tưởng vô cùng đặc biệt, một giải thưởng mang tầm vóc đặc biệt, và đó là lý do tôi hết sức hào hứng khi được tham gia Hội đồng Giải thưởng", Giáo sư Konstantin Novoselov, thành viên Hội đồng Giải thưởng VinFuture, nhà khoa học đoạt Giải Nobel Vật lý 2010, chia sẻ.

Ngay mùa đầu tiên, Giải thưởng VinFuture đã nhận được 599 đề cử từ hơn 60 quốc gia trên 6 châu lục. Trong số đó, gần 100 đề cử đến từ các nhà khoa học nằm trong top 2% trích dẫn nhiều nhất trên thế giới. Tuy nhiên, những con số ấn tượng này mới chỉ là bước khởi động trong cuộc chạy đua gian nan, nhất là khi "cơn bão" Covid-19 phủ bóng đen lên cả thế giới.

Khoảnh khắc "cả thế giới hội tụ ở Hà Nội"

Tại Việt Nam, năm 2021 là thời kỳ thứ 4 của dịch Covid-19. Biên giới đóng cửa, các chuyến bay thương mại ngừng hoạt động, quy định kiểm dịch vẫn nghiêm ngặt, trong đó có việc hạn chế tiếp xúc và các sự kiện đông người. Tất cả đều là rào cản lớn để VinFuture thực hiện một lễ trao giải tôn vinh khoa học trực tiếp tại trái tim Hà Nội.

Song, với năng lực tổ chức và kiểm soát rủi ro của cả hệ thống, Vingroup đã mang đến một Tuần lễ khoa học - công nghệ VinFuture và Lễ trao giải không thể nào quên. Các công ty thành viên trong Tập đoàn, từ Vinmec, Vinpearl, Vinhomes… đều được huy động tham gia để đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn cao nhất cho toàn bộ khách tham dự.

Đến tận hôm nay, chuyến đi tới Việt Nam nhận giải 5 năm trước vẫn để lại ký ức sâu đậm với Giáo sư Quarraisha Abdool Karim. Theo bà, quy trình phòng dịch nghiêm ngặt nhưng đầy nhân văn khi đó là minh chứng cho lòng hiếu khách và sự trân trọng mà Việt Nam cũng như VinFuture dành cho khoa học.

"Chúng tôi được xét nghiệm hàng ngày, tuân thủ giãn cách, nhưng mọi thứ được sắp xếp rất chu đáo", nhà khoa học nổi tiếng người Nam Phi, đồng chủ nhân Giải thưởng Đặc biệt VinFuture 2021 dành cho Nhà khoa học từ các nước đang phát triển, nhớ lại.

Song song với đó, sân khấu VinFuture mùa đầu tiên cũng được chuẩn bị bằng sự tận tâm, tinh tế đến từng chi tiết nhỏ. Qua đó, Giải thưởng không chỉ tôn vinh khoa học mà còn quảng bá hình ảnh đất nước, văn hóa và con người Việt Nam.

Nghệ sĩ ưu tú Linh Nga trong tà áo dài, nón lá thể hiện điệu múa "Nàng Sen" đậm đà bản sắc Việt; Nghệ sĩ nhân dân Đặng Thái Sơn - tài năng pinao hàng đầu thế giới - trình diễn tác phẩm dân ca Bắc bộ "Trống Cơm" bằng piano. Giọng ca huyền thoại John Legend truyền cảm hứng với các bản hit mang thông điệp về tình yêu, về thế giới hòa bình, bình đẳng, không còn những sự phân biệt.

Mỗi món quà dành tặng cho chủ nhân giải thưởng cũng đều chứa đựng một câu chuyện nhân văn. Hoa sen - quốc hoa của Việt Nam được vận chuyển bằng máy bay từ Đồng Tháp giữa những ngày đông giá lạnh của Hà Nội. Những bức tranh chân dung thể hiện trên giấy dó - chất liệu truyền thống của làng nghề cổ - được sáng tạo riêng dành cho mỗi nhà khoa học.

Trong lễ trao giải lần đầu tiên, Giải thưởng Chính đã được trao cho các nhà khoa học, mà sau này cũng nhận giải Nobel, với khám phá về công nghệ vaccine mRNA phòng Covid-19. Theo Giáo sư Richard Henry Friend, việc được gặp gỡ và vinh danh Tiến sĩ Katalin Karikó, Giáo sư Drew Weissman (Mỹ) và Giáo sư Pieter Cullis (Canada) - những người hùng đã cứu hàng tỷ sinh mạng trên thế giới - ngay giữa tâm dịch là trải nghiệm không thể quên.

"Ngay tại lễ trao giải, tôi cảm giác đó như thời khắc cả thế giới hội tụ, lan tỏa niềm hy vọng và mở ra cơ hội mới. Và việc khoảnh khắc đó diễn ra ngay tại Hà Nội, như biểu tượng đại diện cho cả thế giới, càng khiến nó trở nên ý nghĩa hơn", Giáo sư Friend không giấu được sự xúc động.

Ngày hôm nay, VinFuture đã là một giải thưởng khoa học uy tín và có sức lan tỏa lớn trên toàn cầu. Nhìn lại chặng đường 5 năm qua, và đặc biệt là lễ trao giải mùa đầu tiên, có thể thấy, VinFuture đã không chỉ góp phần khẳng định vị thế mới của của Việt Nam, mà còn truyền đi thông điệp mạnh mẽ về niềm tin, khát vọng và trách nhiệm của người Việt trong việc chung tay giải quyết những thách thức toàn cầu.