Giữ hay bỏ mô hình Hội đồng nhân dân cấp quận, huyện, xã, phường?

Luật Thủ đô được Quốc hội khóa XIII, Kỳ họp thứ tư thông qua ngày 21/11/2012, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2013. 

Sau 9 năm thi hành, Luật Thủ đô đã góp phần tạo chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức của chính quyền và nhân dân Thành phố về vị trí, vai trò và định hướng xây dựng, phát triển Thủ đô. Các cơ chế, chính sách được ban hành có tác động tích cực tới sự phát triển kinh tế - xã hội và quản lý nhà nước trên địa bàn Thủ đô.

Theo Nghị quyết số 97/2019/QH14 về thí điểm mô hình tổ chức chính quyền đô thị tại Thủ đô Hà Nội thì mô hình chính quyền tại Hà Nội gồm: HĐND, UBND thành phố Hà Nội; HĐND, UBND quận, huyện; HĐND, UBND xã và UBND phường (không có HĐND cấp phường). Như vậy, mặc dù đã thí điểm "không tổ chức Hội đồng nhân dân phường" nhưng thực tế mô hình tổ chức vẫn cồng kềnh; bộ máy chính quyền chưa thực sự tinh gọn; phân cấp ủy quyền chưa đủ mạnh để phát huy được tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm, sự năng động, sáng tạo của các cấp chính quyền Thủ đô. 

Việc duy trì mô hình tổ chức cấp chính quyền đầy đủ (có cả HĐND và UBND) tại một số đơn vị hành chính như hiện nay còn bộc lộ một số bất hợp lý, tồn tại nhiều cấp, nhiều tầng nấc trung gian, chưa thực sự sát với đặc điểm, tính chất của mỗi loại hình đơn vị hành chính, chưa thực sự tinh gọn, hiệu quả.

Tại Hội thảo "Một số giải pháp tăng cường phân cấp, phân quyền cho Thủ đô Hà Nội trong điều kiện đổi mới mô hình chính quyền đô thị và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao của Thủ đô" được tổ chức ngày 4/7 vừa qua có nhiều ý kiến xung quanh vấn đề nên giữ lại hay bỏ mô hình Hội đồng nhân dân cấp quận, huyện, phường, xã?

Bỏ mô hình HĐND ở cấp quận, huyện, giữ lại cấp xã, phường

Về mô hình tổ chức chính quyền, phân cấp, phân quyền cho Thủ đô, ông Đinh Dũng Sỹ, Vụ trưởng Vụ Pháp luật Văn phòng Chính phủ cho rằng, "nếu chúng ta còn muốn tổ chức cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương với hai cấp thì cần bỏ cấp trung gian là cấp quận, huyện mà cần giữ lại cấp xã, phường". Vì cấp xã, phường là cấp cơ sở, là nơi gần dân nhất, sát dân nhất, cần phải nắm, mà HĐND cấp Thành phố thì ở xa cấp xã, phường. 

Mặt khác, cấp huyện chỉ là cấp trung gian, HĐND thành phố dễ gần và dễ giám sát hơn. Về điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn cơ quan chuyên môn thuộc UBND thành phố, theo ông Đinh Dũng Sỹ, nên giao cho Thủ đô quyền tự chủ trong tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND thành phố, về biên chế và quỹ lương, đặc biệt là quyền thành lập hay không thành lập các cơ quan chuyên môn đặc thù của thành phố - một trung tâm chính trị - kinh tế - văn hóa – đối ngoại.

Ông Đinh Dũng Sỹ cũng cho rằng, Hà Nội nên kiến nghị với Chính phủ và Quốc hội cơ chế ngân sách đặc thù cho Thủ đô, trong đó nên có 2 vấn đề, đó là tỷ lệ phân chia giữa ngân sách Trung ương với ngân sách địa phương đối với Hà Nội phải cao hơn so với quy định chung; và Hà Nội được để lại toàn bộ số vượt thu của năm sau so với số thu của năm trước (không phải là so với dự toán) để thực hiện tự chủ đối với các thẩm quyền được Luật giao.

Còn theo bà Hoàng Thị Ngân, nguyên Vụ trưởng Vụ Tổ chức hành chính nhà nước và công vụ, dù theo mô hình nào thì chính quyền đô thị Hà Nội sẽ gắn với quản trị đô thị hiệu quả, nâng cao chất lượng phát triển đô thị cả về kinh tế, xã hội, kết cấu hạ tầng, kiến trúc, nhà ở, chất lượng sống của người dân. Đợt thí điểm mà Hà Nội đang thực hiện là nỗ lực giảm thiểu sự cồng kềnh, nhiều tầng nấc của các cấp chính quyền. 

Bà cũng cho rằng, mục tiêu thực hiện việc không tổ chức HĐND tại một số địa bàn là để tổ chức lại chính quyền địa phương một cách hợp lý, khắc phục sự trùng lắp về chức năng, nhiệm vụ, xác định rõ vị trí, trách nhiệm của mỗi cấp chính quyền địa phương, bảo đảm tính thống nhất, thông suốt của hệ thống hành chính nhà nước. Khi không tổ chức HĐND huyện, quận, thị xã, phường, thì vẫn còn các thiết chế đại diện khác. Điều này cũng tạo ra yêu cầu mới đối với HĐND Thành phố và nhu cầu nâng cao tính tự quản cho cấp cơ sở, tăng cường dân chủ trực tiếp.

Thành phố cần được quyết định mức lương theo cơ chế thỏa thuận đối với một số vị trí việc làm trong các cơ quan, đơn vị của Thủ đô

Đối với vấn đề thu hút nguồn nhân lực, ý kiến tại Hội thảo cho rằng,Thành phố được quyền và cần ban hành chính sách riêng về thu hút nhân tài, ít nhất là ở 3 chế độ đãi ngộ: Thu nhập, nhà ở, vị trí việc làm phù hợp. Không có chế độ đãi ngộ tốt (thu nhập, nhà ở) thì không thể thu hút được nhân tài; có thu nhập, nhà ở tốt, nhưng vị trí việc làm, môi trường công tác không phù hợp thì người tài cũng không thể cống hiến, thậm chí họ sẽ bỏ đi.

Và một trong những biện pháp thu hút nhân lực khác là Thành phố có thể được trao một số thẩm quyền như: Quy định việc ký hợp đồng với người có kiến thức, trình độ, năng lực, kinh nghiệm đã và đang làm việc ở khu vực tư hoặc ở các đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp nhà nước để đảm nhiệm chức vụ lãnh đạo, quản lý một số tổ chức, cơ quan, đơn vị của Thủ đô; Tuyển dụng thẳng, không qua thi đối với những người có tài năng, năng lực, trình độ cao về giáo dục - đào tạo, y tế, văn hóa, nghệ thuật, thể thao, khoa học công nghệ vào làm việc ở các cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc Thủ đô; Quy định việc ký hợp đồng và quyết định mức lương, chế độ đãi ngộ theo cơ chế thỏa thuận đối với một số vị trí việc làm trong các cơ quan, đơn vị của Thủ đô; Quyết định việc chi thu nhập tăng thêm từ ngân sách Thành phố cho cán bộ, công chức, viên chức của các đơn vị sự nghiệp do ngân sách đảm bảo toàn bộ kính phí hoạt động...