Ngày 4/9/2025, chúng tôi ngược lên vùng biên giới Tà Lùng, Cao Bằng, đến thăm nhà 2 mẹ con Lý Hồng Hải - sinh viên Đại học Ngoại thương vừa tốt nghiệp cử nhân loại xuất sắc. Hồng Hải là một trong 3 sinh viên được lựa chọn thông qua tiêu chuẩn về hồ sơ, trình độ học vấn và thành tích học tập, khả năng ngoại ngữ... để vào học Thạc sĩ tại Đại học Kinh tế - Thương mại và Đối ngoại của Trung Quốc. 

Lý Hồng Hải đã chủ động nộp hồ sơ và trúng tuyển học bổng toàn phần của Chính phủ Trung Quốc để theo học ngành Kinh tế thương mại quốc tế. Hải sẽ được miễn học phí, ký túc xá, bảo hiểm và nhận được khoản trợ cấp hằng tháng khoảng 3000 nhân dân tệ để theo học lấy bằng Thạc sĩ. Hải tiên liệu rằng đây sẽ là ngành học rất phù hợp với bản thân, ăn khớp với nhu cầu nhân lực chất lượng cao trong tương lai, hơn thế nữa, học xong có thể đóng góp vào việc mở mang kinh doanh thương mại giữa 2 quốc gia Việt Nam - Trung Quốc, phát triển công nghiệp logistics tầm cao, trợ giúp cho quê hương Cao Bằng đang khao khát làm giàu bằng thương mại biên mậu. 

Để đặt được mơ ước lên bệ phóng, sinh viên Lý Hồng Hải đã chứng tỏ được một ý chí vươn lên đáng khâm phục, niềm say mê học tập, khả năng tự học vượt trội. Bởi lẽ, Hồng Hải sinh ra chưa đầy 3 tuổi thì bố mất vì tai nạn giao thông. Mẹ ôm 2 chị em Hải nhỏ xíu, không nhà cửa, không tài sản, hoàn toàn hoang mang với cuộc sống trước mặt, chứ lúc đó chẳng thể biết sẽ nuôi các con ăn học thế nào. 

Với sự cưu mang đùm bọc của xóm giềng, họ hàng, nhà trường, cậu bé Lý Hồng Hải theo học đến lớp 5. Lên lớp 6 trường cấp 2,3 Phục Hoà, lúc đó cô giáo Đoàn Hằng để ý đến Hải vì cậu bé gày gò, xanh xao, nhút nhát nhất lớp. Khi đơn vị Bộ đội Biên phòng đóng quân trên địa bàn là Đồn Biên phòng Cửa khẩu quốc tế Tà Lùng đề xuất với nhà trường lựa chọn vài em nhỏ cho chương trình "Nâng bước em tới trường" nhằm tài trợ một phần kinh phí học tập cho những hoàn cảnh khó khăn. Hải là em bé được cô giáo Đoàn Hằng và Đồn Biên phòng Cửa khẩu quốc tế Tà Lùng chọn vào diện hỗ trợ. 

May mắn hơn nữa, Hải được vị tướng Biên phòng Phùng Quốc Tuấn, lúc đó (năm 2014) là Chính uỷ Bộ đội Biên phòng Cao Bằng nhận làm con nuôi. Ông trích ra mỗi tháng 500 ngàn để riêng cho mẹ của Lý Hồng Hải nuôi con ăn học. Ông cho biết, suốt từ năm 2014, khi chủ trương "Nâng bước em tới trường" thực hiện ở Cao Bằng, cho đến bây giờ, phổ biến ra toàn quân do Bộ Quốc phòng thực hiện, tháng nào ông cũng phải trích lương của mình cho các con nuôi. Cao điểm có tháng hỗ trợ đến 6,7 học sinh nghèo. 

LÝ HỒNG HẢI - NGHỊ LỰC HỌC TẬP TRONG MỘT Ý CHÍ LỚN

Và suốt những năm tháng xây dựng bảo vệ biên giới, nhiệm vụ trồng người là tự hào hơn cả. Thiếu tướng Phùng Quốc Tuấn, nguyên Phó Chính uỷ Bộ đội Biên phòng đặc biệt tự hào khi nhắc đến Lý Hồng Hải. Khi Hải đi đỗ vào Trường Đại học Ngoại Thương và xuống Hà Nội học, lúc đó Thiếu tướng Phùng Quốc Tuấn đảm nhiệm vị trí Phó Chính uỷ Bộ đội Biên phòng có dịp gần gũi, hỗ trợ nhiều hơn. Chính những năm tháng sinh viên này đã giúp Hải phát triển khả năng tự học, tự rèn luyện, tư duy độc lập, lối sống biết ơn, trách nhiệm. 

Hồng Hải tiết lộ thường xuyên đến nhà riêng của Bác Tuấn, được bác coi như con cháu trong nhà, dạy bảo rất nhiều điều hay, lẽ phải. Những ngày lễ, tết, để Hải có được không khí gia đình, Thiếu tướng Phùng Quốc Tuấn gọi Hải đến nhà, dạy lễ nghĩa, ăn tết với ông. Ông là người dân tộc Tày, cậu bé Hải là người Nùng, nên cũng có sự tương đồng cảm xúc, truyền thống, văn hoá, nên Hải yêu kính Bác Tuấn như cha. Bản thân Hải cũng tâm sự, em chưa bao giờ được biết tình cảm người cha thế nào, nếu như không có bác quan tâm, dạy bảo.  

Trong ngày Hải chuẩn bị bay sang Bắc Kinh du học thạc sĩ, ông tới nhà, mua giỏ trái cây thắp nhang cho bố của Hải, động viên người mẹ, và đặc biệt cho Hải thêm một khoản tiền mà ông đã đổi ra nhân dân tệ. Ông bảo "sợ nó chân ướt chân ráo đến Bắc Kinh, chưa kịp đổi tiền, lại lúng túng không có gì tiêu, không có tiền gọi điện và nhắn tin cho ông" - việc mà cậu bé vẫn làm. 

Khi được nhận vào học thạc sĩ ở Đại học Kinh tế - Thương mại và Đối ngoại Trung Quốc, người đầu tiên mà Hải gọi điện là "gọi cho Bác Tuấn" thông báo tin vui, sau đó mới báo tin cho mẹ và bạn bè. Thiếu tướng Phùng Quốc Tuấn không chỉ như người cha, ông chính là người dẫn đường cho cuộc đời cậu bé mồ côi. Ông định hướng, nhắc nhở vì biết rằng chỉ có con đường học vấn, mới đưa cậu bé tài năng, sáng dạ, ra khỏi đèo Khau Chỉa, ra khỏi Cao Bằng, du học xa đất nước mình, học tập rồi trở lại xây dựng đất nước, xây dựng chính quê hương của cậu, cũng là vùng biên giới mà ông gắn bó, thương yêu hơn ruột thịt với trái tim của một người lính Biên phòng. 

Mẹ của Hải, chị Đặng Thị Chanh, sinh năm 1973 rưng rưng nước mắt khi chứng kiến thành tích học tập của con. Chị nói không ngờ được Hải lại có thể học được lên cao, ra cả nước ngoài học như thế. Giờ tuổi đã cao chị vẫn làm nông, trồng mía kiếm thu nhập thêm, thường xuyên đi bốc vác làm thuê để thêm tiền cho con theo học. Chị không thể hình dung ngành học mà con mình theo đuổi sẽ như thế nào, chị hỏi con có phải vẫn là vận chuyển lưu thông hàng hoá không? 

Hải nói với mẹ bản chất vẫn là lưu thông hàng hoá thôi, nhưng ở mức toàn cầu. Những sinh viên quốc tế như Hải có thể sẽ làm diện mạo của thương mại biên mậu thay đổi hoàn toàn, liên kết giữa các quốc gia vùng lãnh thổ sẽ không đơn thuần là bốc vác thủ công hàng hoá theo chuyến như bây giờ nữa, sẽ là kho vận, hệ thống logistics và thương mại điện tử. 

Cho đến bây giờ, Lý Hồng Hải vẫn là một thanh niên lành lẽ, ít nói, ngại chia sẻ về bản thân. Nhưng khi được thuyết phục về việc câu chuyện của em sẽ giúp các em nhỏ có động lực học tập, phát triển bản thân. Em nói: Em sinh năm 2002, là người dân tộc Nùng, may mắn là một trong những học sinh được Thiếu tướng Phùng Quốc Tuấn và các chú bộ đội Đồn Biên phòng Cửa khẩu Quốc tế Tà Lùng nhận đỡ đầu trong Chương trình “Nâng bước em tới trường – Con nuôi đồn Biên phòng” giai đoạn 2016-2021.

Bố mất khi em mới 3 tuổi, mẹ vừa là chỗ dựa vừa là lao động chính nuôi em ăn học. Hoàn cảnh gia đình khó khăn, tưởng chừng con đường học tập sẽ phải dừng lại, nhưng nhờ sự đỡ đầu và động viên của các chú Bộ đội Biên phòng, em đã có thêm niềm tin và nghị lực để tiếp tục đến trường.

Nhờ đó, em đã nỗ lực phấn đấu, đỗ vào Trường Đại học Ngoại thương năm 2020 với 28 điểm khối D. Trong quá trình học, em duy trì kết quả xuất sắc và nhiều năm liền nhận học bổng khuyến khích học tập loại A.

Năm 2024, em tốt nghiệp loại xuất sắc ngành Kinh tế đối ngoại của Trường Đại học Ngoại thương. Bên cạnh chuyên môn, em còn tích cực rèn luyện ngoại ngữ, hiện đã đạt IELTS 7.5 và HSK 5. Nhờ đó, em giành được học bổng toàn phần hệ thạc sĩ của Chính phủ Trung Quốc và sẽ nhập học tại Trường Đại học Kinh tế và Thương mại đối ngoại, Bắc Kinh, vào tháng 9/2025.

Trong tương lai, khi đã trưởng thành và có công việc ổn định, em mong sẽ có cơ hội quay lại giúp đỡ các bạn học sinh nghèo, như những gì em đã may mắn nhận được từ các chú Bộ đội Biên phòng.

"Dân nuôi bộ đội và Bộ đội nuôi dân"

Cô giáo Đoàn Thị Hằng, người đã theo dõi từng bước chân trưởng thành từ khi Lý Hồng Hải vào học trung học cơ sở, giới thiệu em vào chương trình "Nâng bước em tới trường" vui mừng chứng kiến cậu học trò nhỏ bé ngày nào giờ đã là một sinh viên quốc tế. 

Cô Hằng kể rằng, học lớp 5, mặc dù hoàn cảnh gia đình khó khăn nhưng Lý Hồng Hải lại là một trong 2 học sinh đoạt giải trong cuộc thi học sinh giỏi 2 môn Toán và Tiếng Việt. Hồi đó, tôi đã thấy rằng Hải là cậu bé ham học, và có khả năng học ngoại ngữ, khả năng tự học rất tốt. Tôi từng hỏi cặn kẽ ai là người dạy em học các kiến thức mới biết em hầu như tự học ngoại ngữ Tiếng Anh và Tiếng Trung với một quyết tâm rất cao. Em thi đại học khối D với 3 môn Toán, Ngữ văn, Tiếng Anh đều được điểm cao. Học trong trường, Hải còn làm thêm, tự xoay sở học qua mạng, mua các phần mềm học tập. 

Điều em Hải lo, cũng là điều tôi lo, liệu xuống Hà Nội học, nơi các bạn đều học rất giỏi thì Hải có theo kịp không, còn đủ thứ mà một cậu học trò miền núi, lại ở vùng sâu như Hải phải đối mặt. Thật may mắn vì có Thiếu tướng Phùng Quốc Tuấn sát bên em, hơn cả một người cha, cho nên em mới có được kiến thức, trình độ như ngày hôm nay.  

Cô chia sẻ xúc động: "Tôi sẽ kể câu chuyện về Lý Hồng Hải ngay trong buổi lễ khai giảng năm học mới 5/9/2025. Bởi lẽ, tôi muốn các học trò của mình noi gương một tấm gương tự học thực tế, là đàn anh của các em, đã nỗ lực phát triển bản thân, không gì có thể làm nhụt chí. Không phải ai cũng có thể bị đánh gục bởi hoàn cảnh khó khăn, mà có khi túng quẫn, trở ngại lại là động lực để mỗi người vươn lên, vượt qua hoàn cảnh, đạt được những thành tựu đáng tự hào. 

Thiếu tướng Phùng Quốc Tuấn ông mong chờ ngày được chứng kiến Hồng Hải trở thành thạc sĩ, rồi trở thành tiến sĩ. Nếu mà đạt điều đó, Hải sẽ trở thành thạc sĩ, tiến sĩ đầu tiên trong số 2.372 con em của đồng bào biên giới mà Bộ đội Biên phòng trên toàn quốc đã nhận nuôi. 

Con nuôi đồn biên phòng phát triển lên từ phong trào "Nâng bước em tới trường" của lực lượng Bộ đội Biên phòng. Đây thực chất là sự tri ân to lớn của bộ đội với nhân dân, một lời cảm ơn nhân dân đã hỗ trợ, chia sẻ và bao bọc, chở che cho bộ đội suốt thời kỳ kháng chiến, kiến quốc đến tận ngày nay. 

Sở dĩ chúng tôi lựa chọn những cháu nhỏ có hoàn cảnh khó khăn, sinh ra mồ côi bố hoặc mẹ, nhưng lại có tinh thần hiếu học, thông minh để đỡ đầu, hỗ trợ là vì muốn chuẩn bị nhân lực, nuôi dưỡng những con người vừa hồng, vừa chuyên cho vùng biên giới. Đó vừa là nhiệm vụ chính trị, vừa là niềm tự hào rất con người. Vì thế, mỗi tháng lương đều bị trừ đi cho các cháu, mà người lính như tôi vẫn vui vẻ, đầy hy vọng, và đầy tự hào. 

Chương trình ý nghĩa Nâng bước em tới trường, Con nuôi đồn Biên phòng thường xuyên nhận được sự quan tâm của chính quyền địa phương, các nhà hảo tâm, doanh nghiệp đứng chân nơi biên giới, các tổ chức khuyến học, các nhà trường. Hiện nay, chương trình lan toả, đã trở thành dự án "Cán bộ, chiến sĩ Quân đội nâng bước em tới trường" triển khai trong toàn quân, toàn quốc.