Bộ Tư pháp đang pháp thẩm định Dự thảo Quyết định của do Bộ Công Thương soạn thảo dự kiến trình Thủ tướng, trong đó quy định về lộ trình, nguyên tắc hoạt động, cơ cấu ngành điện và các điều kiện để hình thành và phát triển các cấp độ thị trường điện cạnh tranh tại Việt Nam.

Nguyên tắc xây dựng thị trường điện cạnh tranh

Tại dự thảo này đề xuất thị trường điện cạnh tranh sẽ được xây dựng và phát triển qua 3 cấp độ. 

Cấp độ 1 là thị trường phát điện cạnh tranh, đã vận hành chính thức từ năm 2012 và chuyển sang giai đoạn bán buôn điện cạnh tranh từ năm 2019.

Cấp độ 2 là thị trường bán buôn điện cạnh tranh, vận hành từ năm 2019 và tiếp tục được hoàn thiện, mở rộng giao dịch mua bán điện giữa các đơn vị phát điện, bán buôn, bán lẻ và khách hàng sử dụng điện lớn.

Cấp độ 3 là thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, dự kiến vận hành từ năm 2027, song song với thị trường bán buôn điện, nhằm tạo môi trường cạnh tranh trong các giao dịch bán lẻ giữa đơn vị bán điện và người sử dụng điện. Thị trường này sẽ từng bước được mở rộng theo các điều kiện và cơ chế mua bán điện được quy định.

Thị trường điện cạnh tranh hoạt động theo nguyên tắc tách bạch giữa chức năng quản lý nhà nước với hoạt động sản xuất, kinh doanh điện; phân định rõ các khâu mang tính độc quyền với các khâu có thể cạnh tranh, qua đó hình thành nhiều đơn vị mua bán điện độc lập, tăng tính cạnh tranh của thị trường.

Hoạt động mua bán điện được thực hiện thông qua thị trường điện giao ngay và hợp đồng song phương. Giá điện trên thị trường giao ngay được hình thành theo từng chu kỳ giao dịch và do đơn vị vận hành thị trường công bố.

Các đơn vị truyền tải, phân phối điện, vận hành hệ thống và thị trường điện cung cấp các dịch vụ tương ứng và được thanh toán chi phí theo quy định. Bên cạnh đó, thị trường điện kỳ hạn sẽ được xây dựng và vận hành khi đáp ứng đủ điều kiện pháp lý. Bộ Công Thương là cơ quan thực hiện điều tiết hoạt động của thị trường điện cạnh tranh.

Người dân sẽ được quyền lựa chọn đơn vị cung cấp điện

Đối với thị trường bán lẻ điện cạnh tranh được tổ chức và vận hành theo các nguyên tắc nhất định.

Theo đó, các đơn vị bán lẻ điện gồm những doanh nghiệp được hình thành từ việc tái cơ cấu bộ phận bán điện của các tổng công ty, công ty điện lực, cùng các đơn vị bán lẻ điện mới đáp ứng đủ điều kiện theo quy định. 

Các đơn vị này được mua điện từ đơn vị phát điện, đơn vị bán buôn điện thông qua hợp đồng song phương và từ thị trường điện giao ngay để cung cấp điện cho khách hàng.

Đối với khách hàng sử dụng điện, nếu đủ điều kiện sẽ được quyền lựa chọn mua điện từ bất kỳ đơn vị bán lẻ điện nào. Giá mua bán điện được xác định trên cơ sở thỏa thuận giữa hai bên, phù hợp với cơ chế vận hành của thị trường bán lẻ điện cạnh tranh.

Các trường hợp khách hàng chưa đáp ứng điều kiện hoặc không tham gia thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, việc mua điện tiếp tục thực hiện thông qua đơn vị bán lẻ điện hiện hữu, với giá bán lẻ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định.

Đơn vị phân phối điện thực hiện nghĩa vụ cung cấp dịch vụ phân phối điện cho đơn vị bán lẻ điện và khách hàng mua buôn điện bảo đảm nguyên tắc công bằng, minh bạch, không phân biệt đối xử và tiếp cận mở trong phạm vi lưới điện thuộc quyền sở hữu, quản lý vận hành.

Điều kiện tham gia thị trường bán lẻ điện cạnh tranh của khách hàng sử dụng điện do Bộ Công Thương quy định phù hợp với các giai đoạn phát triển thị trường bán lẻ điện cạnh tranh.

Bộ Công Thương nhận định, việc hoàn thiện thị trường bán buôn điện cạnh tranh, tái cơ cấu ngành điện và cải cách giá bán lẻ điện là những yếu tố then chốt, mang tính quyết định để triển khai hiệu quả thị trường bán buôn điện cạnh tranh, đồng thời từng bước chuyển sang thị trường bán lẻ điện cạnh tranh.