Đồng phục học sinh: Tranh luận bất tận

Cũng như bao vấn đề khác, có nhiều người đồng ý với việc học sinh phải mặc đồng phục trong trường và cũng có không ít người không đồng ý. Hai trường phái này hoàn toàn trái ngược nhau.

Trường phái thuận cho rằng học sinh cần mặc đồng phục, vì đồng phục:

(1) Giúp học sinh tập trung vào học tập thay vì chỉ nhìn vào quần áo của các bạn cùng lớp. Khi cùng mặc một loại quần áo, học sinh không phải quan tâm đến việc mình như thế nào trong con mắt của bạn học và liệu mình có hợp với các bạn cùng trang lứa hay không. Và do vậy học sinh có thể tập trung toàn bộ vào học tập!

(2) Tạo ra "sân chơi bằng phẳng" cho học sinh. Nếu cả trường mặc đồng phục học sinh sẽ bớt ganh tỵ nhau về quần áo mặc và cũng bớt trêu chọc các bạn mặc quần áo rẻ tiền hơn. Theo một nghiên cứu ở Mỹ, 83% giáo viên cho rằng "đồng phục… có thể ngăn hành động bắt nạt do quần áo mặc hay kinh tế gia đình". Hơn nữa đồng phục tạo ra cho học sinh cảm giác mình và mọi học sinh trong trường ở cùng một nhóm. 

(3) Tăng niềm tự hào, tính đoàn kết và tinh thần cộng đồng. Niềm tự hào về trường của mình tăng lên, đặc biệt với những trường thường có thành tích cao được mọi người chú ý. Học sinh mặc đồng phục thường cảm thấy mình nằm trong cộng đồng trường và phải học tập để cộng đồng có thể tiến bộ. Đồng phục giúp học sinh có vấn đề cảm thấy có thể có được sự giúp đỡ của cộng đồng. Một nghiên cứu cho thấy giáo viên cảm nhận được trong lớp học học sinh tôn trọng, đùm bọc và tin tưởng lẫn nhau hơn vì tất cả học sinh mặc đồng phục đều cảm thấy mình là một đội. 

(4) Làm học sinh đi học đều đặn hơn và giữ kỷ luật và trật tự hơn, do học sinh cảm thấy mình phải có trách nhiệm với cộng đồng mình đang học tập hơn.

Ngược lại, rất nhiều người lại cho rằng mặc đồng phục là không cần thiết. Những lý do chính là do đồng phục: 

(1) Hạn chế quyền tự do biểu đạt của học sinh. Toà án Tối cao của Mỹ đã từng tuyên: "Chúng ta khó có thể bác được thực tế là học sinh đã vứt bỏ quyền tự do biểu đạt ngay ở cửa trường". Một cơ quan của Thuỵ Điển lại cho rằng: "Quần áo… phải được coi là biểu đạt cá nhân, do học sinh tự quyết định". Đồng phục còn tước đi khả năng dùng quần áo để biểu hiện ủng hộ cho một mục đích xã hội. Học sinh ở nhiều trường ở Mỹ đã bị cấm không được mặc váy hồng để ủng hộ Tháng Hiểu biết về ung thư ngực, thậm chí có trường còn phạt học sinh vì mặc váy hồng trong tháng đó. 

(2) Khuyến khích đồng nhất thay vì cá nhân chủ nghĩa. Nhiều học sinh cho rằng trong khi học sinh phải học cách biểu đạt thì chính mình lại không được biểu đạt ở hành lang trường học" hay với đồng phục, trường học đang bóp nghẹt suy nghĩ cá nhân… Nếu trường học bắt đàu bằng đồng phục thì sẽ kết thúc ở đâu"? 

(3) Đồng phục không hoàn toàn loại trừ được tình trạng bất bình đẳng do vẫn có học sinh có nhiều đồng phục hơn học sinh khác. Học sinh có gia đình khá giả sẽ mua nhiều đồng phục hơn trong khi học sinh có gia đình không khá giả chỉ có một hay hai bộ đồng phục. Đồng phục của học sinh có gia đình không khá giả sẽ có thể sờn hay bạc mầu hơn. 

(4) Các lập luận về giảm bớt tội phạm, tập trung vào học tập của học sinh là những điều chưa được chứng minh khách quan.

Cũng như rất nhiều điều tồn tại trên thế giới này, mặc đồng phục trong trường học có lợi và có bất lợi. Cuộc tranh luận về mặc đồng phục trong trường học bắt đầu từ khi bắt đầu có đồng phục giữa thế kỷ 16 và sẽ không bao giờ có hồi kết. Điều chúng ta phải cân nhắc xem là điểm lợi có cân nặng hơn điểm bất lợi hay không. Trong việc mặc đồng phục, điểm lợi nhiều và quan trọng hơn so với điểm bất lợi. Chính vì lẽ này ở nhiều nước ngày càng có nhiều trường yêu cầu học sinh mặc đồng phục. 

Ở Việt Nam, mặc đồng phục còn có điểm lợi là nâng cao niềm tự hào của học sinh về trường học, lớp học và bạn bè của mình, đồng thời cải thiện hình ảnh của trường trong mắt những người khác. Đó càng là những lý do học sinh nên mặc đồng phục khi đi học.