Tiếp tục đề xuất Chính phủ đưa dịch vụ dạy thêm, học thêm vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện

Phần đăng đàn của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn bắt đầu vào nửa cuối buổi làm việc chiều 19/6. Trước khi trả lời phỏng vấn của đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhắc lại 80 năm trước, ngay sau ngày tuyên bố độc lập, Chính phủ của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã định vị giáo dục là quốc sách hàng đầu để thoát đói, thoát dốt và thoát nghèo. Từ đó có chính sách hành động cao, mang lại nhiều hiệu quả đến hôm nay, Đảng và Nhà nước luôn coi trọng và chăm lo cho giáo dục và đào tạo.

Thời gian qua, lãnh đạo Đảng và Nhà nước đưa ra nhiều chính sách đột phá cho giáo dục, như chỉ đạo miễn học phí cho học sinh mầm non và phổ thôn, phổ cập giáo dục mầm non, xây dựng Nghị quyết của Bộ Chính trị trong phát triển giáo dục, thông qua Luật Nhà giáo với nhiều điểm quan trọng.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, giáo dục đối mặt nhiều thách thức trong nâng cao chất lượng, dân trí, chất lượng dạy học, đổi mới đào tạo, giáo dục thường xuyên an toàn, nhân văn, hiện đại. Điều này đòi hỏi ngành nỗ lực, sáng tạo nhiều hơn để vượt qua khó khăn.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh: Nội dung chất vấn là hiện trạng và chất lượng dạy học, vấn đề giáo dục phổ thông, dạy thêm - học thêm, làm thế nào để trường học an toàn… là những vấn đề căn bản mà ngành đang nỗ lực thực hiện.

Trong đó, dạy thêm, học thêm là một vấn đề phức tạp, có tác động xã hội lớn. Theo Bộ trưởng, một thông tư quy định quản lý dạy thêm, học thêm chưa thể giải quyết được hết các vấn đề. Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tham mưu Chính phủ ban hành các chính sách để tăng cường đầu tư cơ sở vật chất bảo đảm học 2 buổi/ngày theo đúng chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm. Từ đó, giảm dạy thêm, học thêm tràn lan và tăng cường tổ chức hoạt động giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh.

Đồng thời, Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp tục đề xuất Chính phủ đưa dịch vụ dạy thêm, học thêm vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện nhằm minh bạch hóa hoạt động này, bảo đảm an toàn cho người học, bảo đảm lợi ích chính đáng của nhà giáo, tăng cường quản lý Nhà nước và đảm bảo thu thuế đối với các doanh nghiệp tổ chức dạy thêm...

Để giảm học thêm, dạy thêm không thể có duy nhất một giải pháp mà cần giải pháp tổng thể

Trong phần chất vấn và trả lời chất vấn, nhiều đại biểu quan tâm đến nội dung dạy thêm, học thêm và tham gia tranh luận về nội dung này. 

Đại biểu Nguyễn Văn Mạnh (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Phúc) đặt vấn đề: vừa qua Quốc hội đã thông qua Luật Nhà giáo và trong luật không cấm dạy thêm mà chỉ cấm nhà giáo ép buộc người học tham gia học thêm dưới mọi hình thức. Theo đại biểu, học sinh tự nguyện đăng ký, muốn đóng tiền học thêm với cô giáo của mình và đăng ký học thêm, đóng tiền ở nhà trường có được không? Có cần điều chỉnh thông tư 29 không?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng đây là vấn đề đáng quan tâm, và khẳng định: cả Luật Nhà giáo và thông tư đều nghiêm cấm nhà giáo ép buộc người học tham gia học thêm dưới mọi hình thức. Trong trường hợp học sinh tự nguyện, Bộ trưởng cho rằng, đối với các giáo viên, khi học sinh có nhu cầu mà ngoài thời gian chính khóa thì quan trọng hướng dẫn cho học sinh tự học, sử dụng buổi học thứ 2 hiệu quả chứ không phải các học sinh có nhu cầu "nài học thêm là dạy thêm".

Bộ trưởng nhấn mạnh: Hạn chế việc dạy thêm trong và ngoài trường, đặc biệt trong nhà trường để học sinh có thời gian tự học, đọc tài liệu, học các môn liên quan đến kỹ năng, trang bị những thứ cần thiết khác. 

Theo đó, không phải cứ học sinh có nhu cầu là dạy mà ở đây phải đảm bảo giữ tuổi thơ cho trẻ em. Các em phải có thời gian chơi, học những thứ khác. Khi thiết kế chương trình phổ thông 2018, đã tính đến việc bằng thời gian chính khóa trong kế hoạch nhà trường có thể đảm bảo các yêu cầu. Trong trường hợp này, không phải cứ học sinh tự nguyện là đáp ứng trong nhà trường.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nhận định, việc dạy thêm, học thêm còn nhiều vấn đề phải trao đổi.

Với chất vấn của đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Bình) về hệ lụy của việc dạy thêm tràn lan, đâu là nguyên nhân cốt lõi của hiện tượng này và giải pháp? Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn thẳng thắn chỉ ra việc "người ta cần dạy thêm, học thêm là bởi vì nó chưa đủ, chưa đủ cho nên phải thêm.

Theo đó, Bộ trưởng liệt kê ra hàng loạt cái "chưa đủ" như: chưa đủ lương giáo viên chưa đủ để sống; chưa đủ trường lớp để các cháu không phải cạnh trạnh, đặc biệt là ở các thành phố lớn, đô thị, khu đông dân cư,các kỳ thi vào cấp trung học căng thẳng hơn thi vào đại học; phụ huynh chưa đủ niềm tin, chưa đủ thỏa mãn khi con mình thành tích chưa cao; việc đổi mới chương trình dạy và học vẫn còn cần làm nhiều hơn nữa trong thời gian tới...

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo nhìn nhận: có nhiều cái "chưa" khiến cho vẫn phải dạy thêm, học thêm. Việc quản lý, điều hành còn nhiều vấn đề chưa đủ - đó là gốc rễ của vấn đề, cốt lõi để chúng ta chuyển từ giáo dục tiếp cận trang bị kiến thức sang phát triển năng lực trẻ em. 

Thời gian qua dù làm được nhiều việc nhưng còn thiếu nhiều điều kiện. Do vậy để giảm học thêm, dạy thêm không thể có duy nhất một giải pháp mà cần giải pháp tổng thể.

Đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bến Tre) cho rằng triển khai thực hiện thông tư 29 về dạy thêm học thêm chưa hiệu quả khi còn khoảng cách giữa chính sách và thực tiễn, ảnh hưởng không nhỏ tới nhà trường, giáo viên và học sinh. Vậy nguyên nhân do đâu, do cách tiếp cận xây dựng văn bản còn bất cập và giải pháp căn cơ quản lý tốt nhất dạy thêm học thêm?

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn thẳng thắn: Nếu văn bản tốt mà các cấp không thực hiện đủ chức trách của mình thì sẽ không đảm bảo hiệu quả như mong muốn. Tuy nhiên, nhiều địa phương tích cực vào cuộc, tổ chức triển khai Thông tư 29, qua kiểm tra, Bộ Giáo dục và Đào tạo ghi nhận nhiều nơi thực hiện tốt, "nếu như nói phổ quát thông tư đó thực hiện không tốt trên cả nước là oan cho một số địa phương".

Đồng thời cho rằng, thời gian ban hành Thông tư 29 từ tháng 12/2024 nên việc đánh giá hiệu quả "e rằng hơi sớm". Theo đó, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng giải pháp cần triển khai đầy đủ văn bản ban hành mới mang lại hiệu quả và đánh giá trong thời gian tới.

Cũng liên quan đến giải pháp đối với vấn đề dạy thêm, học thêm, trả lời chất vấn của đại biểu Nguyễn Văn Huy (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình) về việc cần làm tốt công tác chuyên môn, đảm bảo chất lượng giờ học chính khóa, đồng thời cần xem xét phải chăng kiến thức quá nặng và cách thức thi cử, kiểm tra, đánh giá - Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn khẳng định: việc đưa ra thông tư 29 về dạy thêm, học thêm không chỉ để giải quyết vấn đề xã hội mà là mở đường cho hệ thống mới phát triển năng lực của trẻ em. Theo đó, sách giáo khoa là tài liệu, thầy là người chỉ hướng, hỗ trợ và lớp học thầy cô là người dẫn đường, chỉ lối, làm hết trách nhiệm của mình, giải quyết vấn đề mà trẻ em đối mặt là năng lực tự học, tự mở rộng kiến thức để ứng phó trong thời đại bùng nổ trí thức.

Theo Bộ trưởng, việc dạy học thêm không phải không có ý nghĩa nhưng rất ít mang lại giá trị cho sự phát triển con người. Nếu nhìn dạy thêm, học thêm từ góc độ hệ lụy một cách sâu xa, thì thấy cần phải quyết liệt với việc này. Đó là giáo viên giữ thói quen cũ, không có thời gian củng cố kiến thức. Chương trình giáo dục mới cần giáo viên chấm bài, nhận xét học sinh, đánh giá, cập nhật phương pháp mới, nếu cứ mải miết dạy thêm sẽ ra sao?

Vì vậy, giải pháp tổng thể là cần hoàn thành thật tốt chương trình chính khóa, giáo viên phải hoàn thành hết trách nhiệm công vụ - là vấn đề quan trọng của đổi mới giáo dục.

Về ý kiến đại biểu cho rằng phải chăng kiến thức quá nặng và cách thức thi cử, kiểm tra, đánh giá - Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh: chương trình 2018 thay đổi nhiều và giảm tải nhiều so với 2006, việc quá tải hay không phải so sánh với chương trình giáo dục phổ thông đang vận hành. Đối với thi cử, tính chất là đánh giá năng lực cho phù hợp, giảm loại bài có tính đánh đố, toán mẹo - đây là những thứ khiến học sinh vật vã trong lò luyện thi, nên việc ra đề hướng vào luyện thi đánh giá năng lực và khả năng tư duy. Quá trình này phải điều chỉnh từng bước, vì giáo dục là quá trình chứ không phải mong muốn một sớm một chiều, thay đổi bất ngờ là không phù hợp.