Chiêm ngưỡng vẻ lộng lẫy của Tiểu Vương cung Thánh đường Phú Nhai

Tiểu Vương cung Thánh đường Phú Nhai nguyên gốc là Đền Thánh Đức Mẹ Vô nhiễm Nguyên tội Phú Nhai và thường được gọi với cái tên giản dị là Nhà thờ Phú Nhai hiện ở xã Xuân Phương, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định.

Ban đầu, nhà thờ có kiến trúc Á Đông và từng bị cơn bão biển tàn phá năm 1929, qua nhiều lần tu sửa công trình này cho đến nay đậm chất Công giáo Roma và được Tòa Thánh Vatican kí sắc lệnh vinh danh danh hiệu Tiểu Vương cung Thánh đường năm 2008. 

Danh hiệu này cũng khiến cho nhà thờ Phú Nhai thay đổi lại cơ cấu điều hành và các kỳ thánh lễ tại giáo đường cũng được tổ chức theo một nghi thức riêng dành cho các Tiểu Vương cung Thánh đường.

Xuất hiện rất sớm chỉ 10 năm sau khi thành lập giáo phận Bùi Chu và trải qua chừng đó năm thăng trầm cùng lịch sử Công giáo Việt Nam, nhà thờ Phú Nhai hoàn toàn xứng đáng đứng trong hàng ngũ những Tiểu Vương cung Thánh đường trên thế giới và có phần bề thế, uy nghi hơn rất nhiều các nhà thờ khác.

Thuộc giáo phận Bùi Chu có lịch sử lâu đời nhưng nhà thờ Phú Nhai không phải là một nhà thờ chính tòa. Điều khiến ngôi nhà thờ này nổi tiếng nằm ở lịch sử hình thành và sức ảnh hưởng tới giáo phận cũng như cộng đồng tôn giáo bằng những trang biến thiên, thăng trầm của sự phát triển, thực hành tôn giáo trên mảnh đất đồng bằng phù sa cổ ven biển trải dài qua Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình.

Nhà thờ Phú Nhai được xây dựng ở trung tâm làng Phú Nhai. Công trình hình thành sau khi tính toán chu vi ngôi làng hình tròn, tâm là nhà thờ và tỏa rộng ra xung quanh là khu dân cư. Bên ngoài chu vi hình tròn đồng tâm là cánh đồng được tưới mát bằng 2 nhánh sông Thái Bình mang nặng phù sa chảy ra biển. Công trình tỉ mỉ từ khâu xây dựng tới kiến trúc, và vị trí được chọn để trở thành trái tim của vùng đất này.

Được xây dựng lần đầu năm 1881, nhà thờ Phú Nhai trải qua 3 lần xây cất lại; 2 lần sau đó khánh thành vào năm 1923 và 1933. Đặc biệt là vào năm 1923, khi nhà thờ được xây dựng lại trở thành Đền Thánh Phú Nhai thì đây đã là cơ sở Công giáo lớn nhất Đông Dương thời bấy giờ. Gần đây nhất, năm 1990, nhà thờ Phú Nhai được tu bổ lại, sơn phết màu xanh nhạt, tráng lệ như một tòa lâu đài Thánh.

Do lịch sử hình thành, vùng Trà Lũ hiện nay là các xã Xuân Bắc, Xuân Phương, Xuân Trung hiện vẫn duy trì các lễ hội văn hóa như hội hát chèo, hội vật dân tộc, bơi chải… tái hiện lịch sử khai hoang, lấn biển lập làng. 2 tôn giáo Phật giáo và Thiên Chúa giáo đồng hành cùng người dân, giao thoa và cùng bản địa hóa với đời sống. Thánh đường Phú Nhai không chỉ là một cơ sở thực hành tôn giáo, đó là biểu tượng của đời sống tinh thần phong phú, khao khát hòa bình, mong muốn ổn cư yên ấm với nếp sống hòa hợp tự nhiên của người dân vùng đồng bằng ven biển đồng bằng sông Hồng.

Các giáo dân có thể dự các nghi thức phụng vụ trang nghiêm và tận mắt nhìn thấy các vật dụng quý giá, riêng có của Tiểu Vương cung Thánh đường Phú Nhai chỉ xuất hiện khi làm lễ tại nhà thờ vào ngày lễ Giáng sinh.

Bên trái vườn Thánh là Đài tưởng niệm 83 người tử đạo của giáo xứ Phú Nhai. Xung quanh nhà thờ có 14 tổ hợp tượng và phù điêu thể hiện 14 đàng Thánh giá. Bên dưới 2 tháp chuông uy nghi là tượng Đức Mẹ cùng các vị Thánh mà người theo đạo Thiên chúa giáo rất thờ kính. Bên trong tháp chuông là các quả chuông lớn mang từ Pháp sang và có những quả chuông mỗi năm chỉ được rung một lần vào dịp Lễ Giáng sinh. Đây là nét riêng của các Tiểu Vương cung Thánh đường.