Là một giáo viên có thâm niên, tôi rất trăn trở trước những gánh nặng mà học sinh bậc trung học cơ sở, trung học phổ thông đang phải đối mặt, trong đó có áp lực từ những bài kiểm tra thường xuyên và định kì.

Vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý, sức khỏe của các em mà còn làm giảm chất lượng giáo dục, khiến mục tiêu của Chương trình giáo dục phổ thông 2018 khó đạt được.

Áp lực kiểm tra khiến học sinh mệt mỏi

Trong vai trò một giáo viên đứng lớp, tôi nhận thấy nhiều học sinh thường xuyên rơi vào tình trạng căng thẳng vì phải kiểm tra liên tục. Gần như ngày nào đến trường học sinh cũng phải làm bài, lịch kiểm tra dày đặc khiến học sinh kiệt sức.

Các lớp cuối cấp như lớp 9 và lớp 12 còn phải làm thêm nhiều bài khảo sát, thi thử. Việc học và kiểm tra triền miên khiến các em luôn lo lắng, thiếu ngủ, ít thời gian nghỉ ngơi. Nhiều học sinh thừa nhận các em chỉ học để qua bài kiểm tra, chứ không còn hứng thú với việc hiểu sâu kiến thức.

Mục tiêu của Chương trình giáo dục phổ thông 2018 là phát triển năng lực và phẩm chất người học. Tuy nhiên, khi bị cuốn vào vòng xoáy kiểm tra, học sinh chỉ học thuộc lòng, học đối phó để đạt điểm cao. Tinh thần "học để hiểu, học để vận dụng" dần bị thay thế bằng "học để làm bài".

Đánh giá học sinh cần đổi mới linh hoạt hơn

Nhiều giáo viên cho rằng việc kiểm tra thường xuyên giúp nắm bắt quá trình học của học sinh. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu có cần quá nhiều bài kiểm tra như hiện nay. Khi khối lượng kiểm tra lớn, giáo viên cũng phải mất nhiều thời gian chấm bài, trong khi học sinh chịu áp lực điểm số.

Giảm số lượng bài kiểm tra không có nghĩa là giảm chất lượng đánh giá. Thay vì tổ chức dồn dập các bài kiểm tra giấy, giáo viên có thể đa dạng hóa hình thức đánh giá.

Với các môn xã hội, có thể yêu cầu học sinh làm dự án nhỏ, viết bài luận, thuyết trình nhóm. Với các môn tự nhiên, có thể đánh giá qua bài thực hành, thí nghiệm, hoặc ứng dụng kiến thức trong thực tế.

Những hình thức này không chỉ giúp giáo viên đánh giá đúng năng lực mà còn khuyến khích khả năng sáng tạo, tư duy phản biện và kỹ năng làm việc nhóm. Học sinh được học trong tâm thế thoải mái, chủ động hơn, thay vì chỉ lo đối phó với các bài kiểm tra.

Cần điều chỉnh số lượng bài kiểm tra hợp lý

Từ thực tế giảng dạy, tôi đề xuất ngành giáo dục xem xét giảm bớt số lượng bài kiểm tra thường xuyên trong mỗi học kỳ. Chỉ cần giảm một bài cho mỗi môn học, gánh nặng của học sinh sẽ giảm đáng kể.

Chẳng hạn, môn Ngữ văn có thể giảm từ bốn xuống ba bài kiểm tra/học kỳ, môn Lịch sử giảm từ ba xuống hai bài. Việc điều chỉnh này giúp học sinh có thêm thời gian nghỉ ngơi, rèn luyện kỹ năng sống, tham gia hoạt động ngoại khóa và phát triển sở thích cá nhân.

Một số quốc gia phát triển đã áp dụng phương pháp đánh giá linh hoạt hơn, kết hợp giữa bài kiểm tra, sản phẩm học tập và quan sát quá trình. Việt Nam hoàn toàn có thể tham khảo để điều chỉnh phù hợp với thực tế trong nước.

Thời điểm thích hợp để điều chỉnh Chương trình

Sau nhiều năm triển khai, Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã đi vào ổn định ở các cấp học. Đây là thời điểm cần nhìn lại những điểm mạnh và hạn chế, đặc biệt là trong khâu kiểm tra, đánh giá.

Lắng nghe ý kiến của giáo viên và học sinh sẽ giúp cơ quan quản lý có cái nhìn thực tế hơn. Việc điều chỉnh hợp lý không chỉ giảm tải cho học sinh mà còn tạo môi trường học tập tích cực, hướng đến mục tiêu giáo dục toàn diện.

Việc học không nên là hành trình kiểm tra triền miên mà phải là quá trình khám phá tri thức. Khi giảm bớt số lượng bài kiểm tra và đổi mới cách đánh giá, học sinh sẽ học với tinh thần chủ động, tự tin và vui vẻ hơn.

Một nền giáo dục nhân văn không đo đếm bằng số lượng bài kiểm tra, mà bằng sự trưởng thành trong nhận thức và phẩm chất của người học. Giảm áp lực kiểm tra chính là cách thiết thực nhất để trả lại cho học sinh niềm vui học tập và khát vọng phát triển bản thân.