Có nên bắt buộc học kỹ năng sống trong trường phổ thông?

Khi kiến thức không đủ để “sống”

Từ năm 2017, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành công văn 4026/BGDĐT-GDCTHSSV, yêu cầu tăng cường giáo dục kỹ năng sống và hoạt động trải nghiệm. Tuy nhiên, sau gần một thập kỷ, việc triển khai vẫn chưa đồng đều. Ở nhiều nơi, kỹ năng sống chỉ dừng ở vài buổi sinh hoạt chủ đề, hoặc các lớp kỹ năng do trung tâm bên ngoài tổ chức.

Một số người lo rằng nếu bắt buộc thì sẽ tăng gánh nặng cho học sinh, thầy cô; trong khi người khác cho rằng kỹ năng sống là thiết yếu để giúp học sinh tự tin, thích ứng nhanh với xã hội hiện đại.

Công văn 4026 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc tăng cường giáo dục kỹ năng sống trong trường học là cột mốc khẳng định Nhà nước quan tâm hơn tới việc trang bị cho học sinh những năng lực vượt ra ngoài kiến thức học thuật. 

Tuy nhiên, các lớp kỹ năng sống ở các trường học hiện nay phần lớn mới chỉ dừng lại ở các sinh hoạt mang tính phong trào, chưa được hệ thống.

Thực tế, học sinh phổ thông ngày càng phải đối mặt với nhiều vấn đề mới: áp lực học tập, trầm cảm tuổi dậy thì, bắt nạt học đường, nguy cơ xâm hại, lệch chuẩn hành vi trên mạng xã hội... Một khảo sát của Viện Nghiên cứu Thanh niên cho thấy có khoảng hơn 60% học sinh cho rằng mình “thiếu kỹ năng giao tiếp và quản lý cảm xúc”. 

Nguyên nhân chính được cho rằng, đội ngũ giáo viên hiện tại đang kiêm nhiệm, thiếu giáo viên được đào tạo chuyên sâu và chưa có khung chương trình chuẩn.

Mặt khác, chương trình học vốn đã nặng, việc thêm một môn học mới dễ tạo cảm giác quá tải. Phụ huynh lo con bị áp lực, trong khi giáo viên sợ thêm giờ dạy, học sinh sợ thêm bài kiểm tra.

Khi việc học kỹ năng sống không còn là lựa chọn

Khi xã hội thay đổi nhanh, khi trẻ em phải đối mặt với khủng hoảng tinh thần, bạo lực học đường và cả “áp lực mạng”, việc học kỹ năng sống không còn là lựa chọn, mà là nhu cầu cấp bách. Đặc biệt đối với các bạn học sinh giai cấp 2,3 - những người đang ở trong giai đoạn hình thành nhân cách, tư duy xã hội.

Bắt buộc kỹ năng sống trong trường học không chỉ giúp học sinh biết nói lời “xin lỗi” và “cảm ơn”, mà còn biết cách lắng nghe, quản lý cảm xúc, tôn trọng sự khác biệt – những điều tưởng nhỏ, nhưng là nền tảng để trưởng thành.

Nếu giáo dục là hành trình “dạy con người biết làm người”, thì kỹ năng sống chính là bước đầu tiên trên hành trình đó.

Theo chuyên gia, một số điều kiện để xây dựng một cách hệ thống việc học kỹ năng sống trong các trường. Trong đó, việc đào tạo đội ngũ giáo viên chuyên dạy kỹ năng sống, đội ngũ không nên là giáo viên chủ nhiệm kiêm nhiệm.

Việc xây dựng khung chương trình rõ ràng cũng rất quan trọng. Trong đó, phân chia theo cấp học, với nội dung cụ thể như: giao tiếp, tự vệ, tư duy phản biện, sức khỏe tinh thần, kỹ năng tài chính.

Đồng thời, các tiết học được đánh giá bằng trải nghiệm thực tế, thay vì điểm số, thông qua dự án, hoạt động cộng đồng, hoặc phản hồi từ phụ huynh.

Ngoài ra, việc huy động nguồn lực xã hội – từ tổ chức thanh thiếu niên, doanh nghiệp, nhà tâm lý học – sẽ giúp các tiết học trở nên sinh động và gắn với đời sống hơn.

Dù còn nhiều khó khăn, phần lớn chuyên gia giáo dục cho rằng kỹ năng sống nên được đưa vào chương trình bắt buộc, ít nhất ở cấp THCS và THPT. Ở Nhật Bản, giáo dục kỹ năng sống (life skills education) là phần không thể tách rời trong chương trình phổ thông. Học sinh được học qua các tiết “Seikatsu” – tức “cuộc sống” – nơi các em tự trồng rau, nấu ăn, làm việc nhóm, giải quyết xung đột. Ở Hàn Quốc, kỹ năng xã hội, phòng chống bạo lực, sức khỏe tinh thần được dạy xuyên suốt từ tiểu học đến trung học.

Philippines có chương trình “Work Immersion” bắt buộc cho học sinh lớp 11, 12 – cho phép các em trải nghiệm thực tế tại doanh nghiệp hoặc cơ quan, trước khi tốt nghiệp. Ở Anh hay Phần Lan, kỹ năng sống nằm trong giáo dục công dân (Civic Education), giúp học sinh học cách quản lý tài chính, ra quyết định, chịu trách nhiệm trước cộng đồng.

Những quốc gia này có điểm chung: kỹ năng sống không bị coi là phụ, mà là năng lực cốt lõi của công dân thế kỷ 21.

Nói tóm lại, giáo dục không chỉ nhằm đào tạo những học sinh giỏi làm bài thi, mà phải giúp các em biết sống, biết yêu thương, biết lựa chọn và chịu trách nhiệm với cuộc đời mình. 

Một nền giáo dục toàn diện phải nuôi dưỡng khả năng cân bằng giữa hạnh phúc, ước mơ và đích đến, để học sinh bước ra khỏi cánh cổng trường không chỉ mang theo hành trang kiến thức, mà còn có trái tim nhân ái, tinh thần vững vàng và kỹ năng sống để đối diện với mọi thử thách trong xã hội hiện đại.

Link nội dung: https://congdankhuyenhoc.vn/co-nen-bat-buoc-hoc-ky-nang-song-trong-truong-pho-thong-179251012075500179.htm