Đề thi học sinh giỏi Ngữ văn: Chúng ta không hề vĩ đại hơn phần còn lại của thế giới

Câu 1. Nghị luận xã hội (8,0 điểm)

"Đến hòn đá nhỏ nhất ta ngẫu nhiên nhặt từ bờ sông cũng đã có trước chúng ta và sẽ tồn tại lâu hơn chúng ta. Chúng ta không hề vĩ đại hơn phần còn lại của thế giới; trên thực tế, chúng ta nhỏ yếu hơn hầu hết mọi tạo vật."

(Trích Ngợi ca sự thất bại, Bốn bài học về lòng khiêm hạ, Costică Brădătan, Trần Ngọc Hiếu dịch, Nhà xuất bản Lao động, 2024, trang 78)

Anh/Chị hãy trình bày suy nghĩ về thông điệp cuộc sống được gợi ra từ đoạn trích trên.

Câu 2. Nghị luận văn học (12,0 điểm)

"Có thể nói rằng mọi tác phẩm lớn đều xác lập sự tồn tại của hai thể loại, xác định thực tế của hai chuẩn mực: chuẩn mực của thể loại mà nó vi phạm, cái thể loại vẫn chi phối nền văn học trước đó, và chuẩn mực của thể loại do nó sáng tạo."

(Trích Thể loại văn học, Tzvetan Todorov, Đặng Anh Đào – Lê Hồng Sâm dịch, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm , 2018, tr.9)

Bằng hiểu biết và trải nghiệm văn học, anh/chị hãy làm sáng tỏ nhận định trên.

Gợi ý đáp án nghị luận xã hội

1. Mở bài

Con người thường cho rằng mình là trung tâm, là đỉnh cao tiến hóa, nhưng thực tế lại rất nhỏ bé so với thiên nhiên và vạn vật. Khiêm tốn, ý thức giới hạn của bản thân, trân trọng thiên nhiên và sự sống.

2. Thân bài

- Giải thích ý kiến: Hòn đá, dòng sông, cỏ cây, đất trời… đều tồn tại trước và sau con người. Con người mong manh, đời người hữu hạn, không vĩnh cửu. Thông điệp: Đừng ảo tưởng mình là trung tâm vũ trụ, hãy biết khiêm nhường.

- Bàn luận: Con người nhỏ bé nhưng lại có tư duy, văn hóa, khả năng sáng tạo để giá trị không nằm ở sức mạnh vật chất, mà ở ý thức trách nhiệm, tình thương, nhân văn.

Khi con người kiêu ngạo, đặt mình lên trên tự nhiên thì thảm họa môi trường, biến đổi khí hậu, chiến tranh. Khi biết khiêm tốn thì con người sống chan hòa, bảo vệ tự nhiên, phát triển bền vững.

- Bài học nhận thức và hành động: Mỗi người chỉ là hạt bụi nhỏ trong vũ trụ nên cần biết trân trọng sự sống. Sống khiêm nhường, tôn trọng thiên nhiên, bảo vệ môi trường, yêu thương và chia sẻ với cộng đồng.

3. Kết bài

Khiêm nhường giúp con người tìm thấy vị trí đích thực của mình trong thế giới rộng lớn. Sống giản dị, biết ơn, không kiêu ngạo.

Gợi ý đáp án nghị luận văn học

1. Mở bài

Vai trò của thể loại văn học là khung khuôn định hình tác phẩm. Một tác phẩm lớn vừa kế thừa vừa đổi mới thể loại, tạo ra chuẩn mực mới.

2. Thân bài

- Giải thích nhận định: "Thể loại mà nó vi phạm": Tác phẩm vượt khỏi khuôn khổ cũ, phá vỡ những giới hạn quen thuộc. "Thể loại do nó sáng tạo": Tác phẩm thiết lập chuẩn mực mới, mở đường cho văn học phát triển.

- Chứng minh qua các giai đoạn văn học: Văn học trung đại Việt Nam, văn học hiện đại, văn học thế giới,…

- Đánh giá: Một tác phẩm lớn không chỉ là sản phẩm cá nhân mà còn là bước ngoặt lịch sử của thể loại. Tính sáng tạo là điều kiện làm nên "tác phẩm lớn". Văn học luôn vận động: chuẩn mực hôm nay có thể trở thành giới hạn ngày mai.

3. Kết bài

Mọi tác phẩm lớn đều song hành giữa kế thừa và cách tân thể loại. Người viết trẻ hôm nay cần vừa trân trọng truyền thống, vừa sáng tạo, mở lối cho văn chương.

(Đáp án chỉ mang tính tham khảo)

Link nội dung: https://congdankhuyenhoc.vn/de-thi-hoc-sinh-gioi-ngu-van-chung-ta-khong-he-vi-dai-hon-phan-con-lai-cua-the-gioi-17925100114312929.htm