Phát huy vai trò của báo chí trong bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng

Đây là một trong những hoạt động nhằm triển khai chương trình "Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021-2025" đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 1/6/2021.

Bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng ngày càng trở nên cấp thiết

Phát biểu khai mạc khóa tập huấn, Phó Cục trưởng Cục Báo chí Mai Hương Giang cho biết, giáo dục nội dung lành mạnh, tạo cơ hội học tập, sáng tạo và kết nối cho trẻ em trên môi trường mạng ngày càng cấp thiết. 

Thế hệ trẻ, đặc biệt là trẻ em đang phải đối mặt với nhiều rủi ro như bị bắt nạt trực tuyến, xâm hại, lừa đảo, tiếp cận nội dung độc hại... 

Những nguy cơ trên ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý, sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ em.

Theo số liệu thống kê, trong số trẻ em từ 12-17 tuổi sử dụng Internet, có tới 87% online hàng ngày, nhưng chỉ có 36% các em biết cách bảo đảm an toàn thông tin trên mạng.

Trong khi đó Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) thống kê, có tới 66% số trẻ em Việt Nam trả lời không biết các đường dây trợ giúp khi bị bắt nạt qua mạng và nhóm tuổi 10-14 là đối tượng bị bắt nạt trực tuyến rất nhiều.

Khảo sát của Câu lạc bộ Bảo vệ trẻ em Việt Nam trên không gian mạng cho thấy, có tới 40% trẻ em cảm thấy không an toàn, hơn 70% từng có trải nghiệm không mong muốn khi sử dụng Internet, có 1% (xấp xỉ hơn 94.000) số người dùng Internet độ tuổi 12-17 ở Việt Nam là nạn nhân của bóc lột và xâm hại tình dục qua mạng...

Thống kê của Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao - A05 (Bộ Công an) chỉ ra rằng, hơn 77% trẻ em và thanh thiếu niên Việt Nam truy cập Internet hàng ngày. Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, lực lượng chức năng đã ghi nhận hàng chục vụ lừa đảo, dụ dỗ, thao túng tâm lý và bắt cóc trực tuyến liên quan đến trẻ em và sinh viên. Nhiều nạn nhân bị ép buộc cắt đứt liên lạc với gia đình, bị điều khiển từ xa nhằm mục đích tống tiền hoặc buôn người.

Phó Cục trưởng Cục Báo chí Mai Hương Giang cho biết, những năm gần đây, nhiều chiến dịch tuyên truyền, hoạt động nâng cao nhận thức về phòng chống xâm hại mạng đối với trẻ em đã được triển khai mạnh mẽ. 

Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) được mở ký tại Việt Nam ngày 25 và 26/10/2025, thể hiện nỗ lực toàn cầu trong phòng, chống tội phạm mạng, trong đó có bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương.

Bên cạnh đó, các chiến dịch "Không một mình", "Chậm mà chắc" và nhiều chiến dịch khác đã mang lại hiệu quả tuyên truyền rộng rãi, nâng cao nhận thức cho học sinh, sinh viên, phụ huynh, nhà trường và cộng đồng.

Tại buổi tập huấn, Phó Cục trưởng Cục Báo chí nhấn mạnh vai trò của báo chí và truyền thông trong công tác bảo vệ trẻ em, đây là một nhiệm vụ vừa mang tính nhân văn sâu sắc, vừa là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh hiện nay.

Phương pháp bảo vệ trẻ em khỏi những nội dung độc hại trên mạng

Ở phần chia sẻ chuyên đề 1 "Hiện trạng bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng và các chiến dịch nâng cao năng lực số", bà Lê Thị Mai Quyên - đại diện Tổng đài quốc gia bảo vệ trẻ em 111 (Cục Trẻ em - Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội) cảnh báo nhiều nội dung độc hại trên mạng được ngụy trang khéo léo. Trong đó, không ít video, trò chơi có vẻ vô hại nhưng lại ẩn chứa bạo lực hoặc thông tin sai lệch, dễ dàng vượt qua các bộ lọc thông thường.

Trong khi đó, trẻ em lại thường tò mò, thích khám phá và dễ tin người, nên trở thành mục tiêu dễ dàng của tội phạm mạng. Sự ẩn danh của Internet cũng khiến quá trình tiếp cận và thao túng nạn nhân diễn ra nhanh và khó bị phát hiện.

Bà Lê Thị Mai Quyên cho biết các vụ bắt cóc, lừa đảo trực tuyến thường tuân theo một chuỗi hành vi như giả mạo thông tin - cô lập nạn nhân - thao túng tâm lý - tống tiền.

Một số thủ đoạn phổ biến gồm đe dọa pháp lý bằng cách giả danh cơ quan chức năng, dụ dỗ bằng quà tặng hoặc lời mời "việc nhẹ lương cao" hay khai thác hình ảnh cá nhân để khống chế.

Để phòng ngừa, bà Lê Thị Mai Quyên cho rằng phụ huynh đóng vai trò then chốt thông qua việc đồng hành, lắng nghe và tạo cho con thói quen chia sẻ. Trẻ cần được trang bị nguyên tắc "3 không" gồm: không chia sẻ thông tin cá nhân, không gặp người lạ trên mạng, không im lặng khi bị làm phiền hoặc đe dọa.

Bên cạnh gia đình, nhà trường cũng là lực lượng quan trọng trong xây dựng môi trường số an toàn.

Bà Lê Thị Mai Quyên đề xuất các trường tăng cường tuyên truyền định kỳ, chọn nhóm học sinh nòng cốt để lan tỏa kiến thức về an toàn số và chỉ định giáo viên chuyên trách xử lý các vụ việc liên quan đến học sinh bị đe dọa, lừa đảo, phát tán hình ảnh.

Đồng thời nhấn mạnh vai trò không thể thiếu của báo chí trong bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, khẳng định báo chí không chỉ có vai trò đưa tin mà còn có nhiệm vụ giáo dục kỹ năng số, phản biện chính sách, lan tỏa mô hình tốt và thúc đẩy nâng cao nhận thức cộng đồng.

Tại chương đề 2 "Nhận diện rủi ro công nghệ và tăng cường bảo vệ trẻ em trong kỷ nguyên số", bà Đinh Thị Như Hoa - Trung tâm 2, Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) đưa ra cảnh báo về tác động của trí tuệ nhân tạo (AI) đối với trẻ em, đặc biệt trong việc tiếp cận những thông tin không phù hợp.

Theo đó, AI có thể bị lợi dụng để khai thác và xâm hại trẻ em. AI tạo sinh (generative AI) có khả năng chỉnh sửa và tái tạo nội dung xâm hại trẻ em, bao gồm cả hình ảnh, video và âm thanh, từ đó phát tán các nội dung xâm hại trẻ em trên diện rộng.

Ngoài ra, một số ứng dụng AI dễ dẫn đến lộ lọt thông tin cá nhân thông qua các xu hướng mạng xã hội do không đọc kỹ điều khoản, khiến dữ liệu có thể bị chuyển ra nước ngoài và mất hoàn toàn kiểm soát.

Vì vậy, cần đặc biệt lưu ý về các dữ liệu sinh trắc học nhạy cảm như ảnh chân dung. Khi bị lộ, dữ liệu này không thể thay đổi và có nguy cơ bị sử dụng trong huấn luyện AI, deepfake, hoặc giả mạo để thực hiện tống tiền vượt xác thực eKYC, nhất là với các ứng dụng không minh bạch về nguồn gốc, máy chủ hay chính sách lưu trữ.

Bên cạnh nguy cơ lọt lộ thông tin cá nhân, việc tương tác quá nhiều với AI làm giảm kỹ năng xã hội, gây trầm cảm, lo lắng. Ngoài ra, phụ thuộc AI khiến trẻ giảm khả năng học tập, nghiên cứu và suy nghĩ chủ động. Cùng với đó là hiện tượng brainrot ngắn hạn, khi trẻ ít giao tiếp với người thật mà chỉ dựa vào chatbot để tìm hiểu thông tin, ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển cá nhân và xã hội.

Link nội dung: https://congdankhuyenhoc.vn/phat-huy-vai-tro-cua-bao-chi-trong-bao-ve-tre-em-tren-moi-truong-mang-179251118141837302.htm