Những vấn đề cần nhìn nhận lại trong phương pháp dạy học hiện nay

Hiện nay, mỗi ngày học sinh thường học tối đa khoảng 7 tiết, tương ứng với 4-5 môn học khác nhau. Đáng nói, hầu hết các môn đều yêu cầu học sinh phải chuẩn bị bài trước ở nhà. Về mặt lý thuyết, việc chuẩn bị bài là cần thiết, giúp học sinh hình thành tư duy chủ động. Tuy nhiên, công việc này đang chiếm quá nhiều thời gian của học sinh, trong khi hiệu quả mang lại chưa tương xứng.

Nguyên nhân nằm ở chỗ, phần lớn nội dung mà học sinh chuẩn bị trước ở nhà sẽ được học lại gần như nguyên vẹn trên lớp vào ngày hôm sau. Giáo viên sử dụng phương pháp hỏi - đáp hoặc thảo luận nhóm theo đúng hệ thống câu hỏi đã được định sẵn trong sách giáo khoa và tài liệu hướng dẫn. Câu trả lời phần lớn đã có sẵn, học sinh chỉ cần nhớ và lặp lại, khiến giờ học trở nên hình thức, thiếu chiều sâu tư duy và chưa khuyến khích sự sáng tạo.

Phương pháp đối thoại, vốn được coi như một bước tiến trong đổi mới giáo dục, nhưng trong nhiều trường hợp lại bị vận dụng một cách máy móc. Khi câu hỏi không gợi mở, không có vấn đề thực sự cần khám phá, thì đối thoại chỉ còn là hình thức trao đổi khiên cưỡng. Học sinh "trả lời cho đủ", giáo viên "hỏi cho xong", còn mục tiêu phát triển năng lực tư duy, phản biện thì chưa đạt được.

Tình trạng này thể hiện rõ nét nhất trong các giờ học môn Ngữ văn. Thay vì là không gian nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mỹ, khả năng cảm thụ và suy nghĩ độc lập, giờ văn ở nhiều nơi lại trở thành giờ kiểm tra học thuộc. Các câu hỏi đọc hiểu thường mang tính tái hiện thông tin một cách đơn giản, thậm chí máy móc, như yêu cầu học sinh nhắc lại nội dung văn bản hoặc xác định những chi tiết hiển nhiên.

Một quy định khác cũng gây nhiều áp lực cho học sinh là yêu cầu mỗi em phải phát biểu một số lần nhất định trong tuần để được đánh giá đạt yêu cầu. Nhiều em buộc phải phát biểu cho đủ số lần, bất kể có thực sự hiểu bài hay có điều gì muốn chia sẻ hay không. Việc học vì thế chuyển từ nhu cầu tự nhiên sang đối phó, làm giảm động lực học tập của học sinh.

Trong khi đó, khối lượng bài tập về nhà và yêu cầu rèn luyện kỹ năng ngày càng nhiều, nhưng thời gian của học sinh lại bị phân tán cho việc chuẩn bị bài. Không ít giáo viên, do áp lực chương trình, đã giao việc tự học và làm bài tập cho học sinh hoặc chuyển sang dạy thêm. Hệ quả là đề kiểm tra thường gắn chặt với nội dung học thêm, gây bất lợi cho những học sinh không có điều kiện theo học ngoài giờ.

Những vấn đề trên cho thấy, đổi mới phương pháp dạy học không thể chỉ dừng ở việc áp dụng hình thức hay mô phỏng các mô hình được coi là "hiện đại". Quan trọng hơn cả là cách vận dụng phải phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuổi, điều kiện thực tế và mục tiêu giáo dục toàn diện. Thay vì áp đặt duy nhất phương pháp, cần trao quyền chủ động cho giáo viên trong việc lựa chọn và sáng tạo phương pháp dạy học phù hợp với từng bài học, từng đối tượng học sinh.

Giáo dục cần lấy người học làm trung tâm, tôn trọng đời sống cảm xúc và nhu cầu phát triển toàn diện của học sinh. Bất kỳ sự đổi mới nào nếu thiếu sự cân nhắc thấu đáo và điều chỉnh kịp thời đều có thể tạo ra những áp lực không cần thiết cho các em học sinh.

Link nội dung: https://congdankhuyenhoc.vn/nhung-van-de-can-nhin-nhan-lai-trong-phuong-phap-day-hoc-hien-nay-179251227104955724.htm