Khuyến học xanh vì Thủ đô xanh

Xanh hoá là thuật ngữ dùng để chỉ một công việc được tiến hành tập trung vào mục tiêu phát triển bền vững gắn liền với việc bảo vệ môi trường.

Xanh hoá giáo dục là tạo ra mô hình giáo dục xanh (Green Education) nhằm hiện thực hoá những mục tiêu giáo dục phát triển bền vững (Education for Sustainable Development). 

Xanh hoá giáo dục hướng tới việc đào tạo con người và nguồn nhân lực có khả năng tham gia vào nền kinh tế xanh, có những hiểu biết và kỹ năng áp dụng sáng tạo những giải pháp có hiệu quả để giảm thiểu tác động tiêu cực lên môi trường và tài nguyên.

Chuyển đổi xanh (Green Transformation) là quá trình xây dựng một nền kinh tế có mức phát thải carbon thấp, hướng đến một tương lai phát triển bền vững và thân thiện với môi trường.

Chuyển đổi xanh giáo dục là chuyển đổi cách thức Dạy và Học, chuyển cách học tập truyền thống sang cách học tập hiện đại, giúp người học tự định hướng học tập và có năng lực sáng tạo trong việc tương tác với thế giới bên ngoài bằng lối tư duy tăng trưởng (Growth Mindset).

Giáo dục là một lĩnh vực thuộc hệ thống kinh tế quốc dân. Giáo dục chuyển đổi xanh phải tuân thủ những mục tiêu và nhiệm vụ chuyển đổi xanh của nền kinh tế. 

Vì vậy, chiến lược phát triển giáo dục xanh sẽ là một bộ phận hữu cơ của chiến lược phát triển kinh tế xanh, tuân thủ nghiêm túc những quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về tiến hành Chiến lược chuyển đổi xanh nền kinh tế quốc dân.

Ngày 1/10/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 1658/QĐ-TTg, phê duyệt "Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2011-2030, tầm nhìn 2050". 

Chính phủ đã yêu cầu toàn bộ các lĩnh vực hoạt động trong nền kinh tế quốc dân phải nghiên cứu quán triệt sâu sắc những quan điểm chỉ đạo triển khai Quyết định này, bao gồm:

1. Tăng trưởng xanh góp phần thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng chống chịu trước các cú sốc từ bên ngoài.

2. Tăng trưởng xanh là phương thức quan trọng để thực hiện phát triển bền vững, đóng góp trực tiếp vào giảm thải khí nhà kính, hướng tới nền kinh tế trung hòa các-bon trong dài hạn.

3. Tăng trưởng xanh lấy con người làm trung tâm, giúp giảm thiểu tính dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu, khuyến khích lối sống có trách nhiệm của từng cá nhân đối với cộng đồng và xã hội, định hướng thế hệ tương lai về văn hoá sống xanh, hình thành xã hội văn minh, hiện đại, hài hòa với thiên nhiên và môi trường.

4. Tăng trưởng xanh phải dựa vào thể chế và quản trị hiện đại, khoa học và công nghệ tiên tiến, nguồn nhân lực chất lượng cao, phù hợp với bối cảnh quốc tế và điều kiện trong nước.

5. Tăng trưởng xanh định hướng đầu tư vào công nghệ tiên tiến, chuyển đổi số. Kết cấu hạ tầng thông minh và bền vững, tạo động lực để đầu tư tư nhân đóng vai trò ngày càng quan trọng trong nền kinh tế xanh.

6. Tăng trưởng xanh là sự nghiệp của cả hệ thống chính trị, toàn dân, cộng đồng doanh nghiệp và các cơ quan, tổ chức liên quan, được thúc đẩy bằng tinh thần đổi mới sáng tạo, khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, bền vững.

Tuân thủ 6 quan điểm chỉ đạo trên dây vào triển khai xây dựng và phát triển giáo dục xanh, cũng như xác định các mục tiêu giáo dục xanh theo 4 mục tiêu của tăng trưởng xanh là một quá trình đòi hỏi tư duy sáng tạo của các nhà quản lý giáo dục và của giáo viên. 

Tùy từng điều kiện và hoàn cảnh kinh tế - xã hội của địa phương ta mới có những giải pháp hợp lý và hiệu quả. Vấn đề là ở chỗ, phải nắm chắc nội dung cần chuyển hoá để tìm ra các giải pháp hiện thực hoá nội dung đó. 

Chúng ta không thể bê mô hình giáo dục xanh của Hà Giang về lắp ráp ở Thủ đô, và cũng không thể áp đặt mô hình giáo dục xanh ở Thủ đô vào việc xây dựng mô hình giáo dục xanh ở Cà Mau... bởi lẽ ở mỗi nơi đều có yêu cầu tăng trưởng xanh của mình.

Chiến lược "Chuyển đổi xanh" sẽ được triển khai trong mọi lĩnh vực hoạt động thuộc nền kinh tế quốc dân, trong đó có giáo dục, đào tạo và khuyến học. Để xác định hướng chuyển đổi xanh trong hoạt động khuyến học theo đúng mục tiêu của Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, Hội Khuyến học phải nghiên cứu xem khi triển khai 2 chức năng chính của Hội sẽ phải giải quyết những nhiệm vụ cụ thể nào.

Chức năng thứ nhất: Hỗ trợ, khuyến khích hoạt động Dạy và Học trong hệ thống giáo dục ban đầu để góp phần với ngành giáo dục tạo nguồn nhân lực mới (New Human Resources) chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế tri thức.

Chức năng thứ hai: Thúc đẩy, vận động việc học tập suốt đời của người lớn, xây dựng nhân lực tại chỗ chất lượng cao, giúp lực lượng lao động trong các tổ chức sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, an ninh, quốc phòng... thông qua hoạt động học tập và tự học thường xuyên để phát huy tận lực những tiềm năng trong mỗi cá nhân, nhờ đó có năng suất lao động cao, sáng tạo trong mọi hoạt động, cải thiện đời sống cá nhân và sự phát triển bền vững của xã hội.

Việc xác định các nhiệm vụ khuyến học theo 2 chức năng khuyến học trên đây không chỉ là tìm kiếm các giải pháp chuyển đổi xanh một cách có hiệu quả, mà còn phải tính đến các dữ kiện sau:

Một là, chuyển đổi xanh phải gắn kết với chuyển đổi số. Không vận dụng được những công nghệ số đang có, không xác định được những công nghệ chiến lược (Strategic Technology) và công nghệ cốt lõi (Core Technology) cần thiết và phù hợp với địa phương thì kết cục chuyển đổi sẽ rất hạn chế.

Hai là, cần thiết nghiên cứu xem xét triển khai Bình dân học vụ số trên địa bàn nên như thế nào để tạo nên tăng trưởng xanh ở địa phương.

1. Khuyến học xanh phát triển và mở rộng các kiến thức, kỹ năng, thái độ, các giá trị và quan điểm để đào tạo những thế hệ có những năng lực phát triển các mô hình sống bền vững. Là một bộ phận của nền giáo dục quốc dân, Khuyến học xanh định hướng những nội dung học tập suốt đời vào việc bảo vệ môi trường, tạo ra sự công bằng cho mọi công dân về mặt sinh thái, giúp cho mọi cá nhân và cộng đồng có trách nhiệm bảo vệ tương lai con người trước những nguy cơ suy thoái của môi trường sống.

2. Trong hệ thống giáo dục người lớn, Khuyến học xanh không đơn thuần là việc lồng ghép những vấn đề biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, sử dụng năng lượng sạch… vào các chuyên đề học tập thường xuyên, vào các khoá học trực tiếp và trực tuyến, mà quan trọng hơn là nó chuyển đổi cách thức dạy học và học tập trong các cơ sở giáo dục không chính quy, cung cấp những phương pháp học tập hiện đại trên cơ sở những công nghệ học tập mới, giúp các học viên tự học, tự định hướng việc học tập vì công việc đảm nhiệm theo chương trình chuyển đổi xanh của quốc gia.

3. Trong khả năng và chức năng của mình, các tổ chức khuyến học hỗ trợ việc xanh hoá trường lớp chính quy ở cấp hành chính cơ sở theo hướng gần gũi với thiên nhiên, thân thiện với môi trường, triển khai những hoạt động dạy và học xanh hoá về nội dung và tăng cường công việc thực hành trải nghiệm được lối sống xanh, xây dựng ý thức xanh, trách nhiệm xây dựng trường lớp xanh của Thầy và trò, thay thế dần khuôn viên của trường, lớp truyền thống.

4. Đào tạo những công dân học tập có những kỹ năng và ý thức bảo vệ môi trường sinh thái khỏi những tác động của khí thải nhà kính, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu, xây dựng những thói quen tiết kiệm điện, nước, vệ sinh nơi làm việc, nơi công cộng và nhà ở, ứng xử đúng mức với môi trường sống để luôn có được không gian sống xanh, sạch đẹp.

Hà Nội chỉ trở thành đô thị xanh khi đạt được 3 yêu cầu sau đây:

1. Trở thành thành phố sinh thái (Eco City) - một loại hình thành phố xanh, đạt chỉ số xanh, sạch, đẹp, có một tỷ lệ cây xanh góp vào sự cân bằng sinh thái, một môi trường sống thân thiện với thiên nhiên, một hệ thống công nghiệp không khói.

2. Phải là thành phố phát triển bền vững (Sustainable City), có kết cấu hạ tầng hoàn chỉnh, việc khai thác tài nguyên phải bảo đảm tính hợp lý, ứng phó hữu hiệu với sự biến đổi khí hậu.

3. Phải đạt tiêu chuẩn của thành phố thông minh (Smart City). Đó là thành phố sử dụng các phương pháp điện tử và cảm biến khác nhau để thu thập các dữ liệu. Thành phố thông minh là hệ thống hữu cơ tổng thể được kết nối từ nhiều hệ thống thành phần với hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI) để hành xử thông minh.

Theo Nghị quyết 57-NQ/TW, 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia thì các thành phố trực thuộc trung ương phải chuyển đổi nhanh thành thành phố thông minh - Hà Nội là một trong năm thành phố này.

Theo tiêu chuẩn quốc tế, để trở thành thành phố sinh thái, Hà Nội phải hội tụ 3 yếu tố: Môi trường xanh, kinh tế xanh, xã hội xanh. Còn để trở thành thành phố thông minh, Hà Nội phải được xây dựng trên 6 nền tảng: Quản trị thông minh, kinh tế thông minh, công dân thông minh, đời sống thông minh, giao thông thông minh, môi trường thông minh.

- Là đô thị tích hợp được các công nghệ mới nổi như trí tuệ nhân tạo, internet kết nối vạn vật, máy học, in 3D.

- Là nơi tiết kiệm năng lượng, sử dụng năng lượng với hiệu quả cao.

- Phải chủ động giám sát và giải quyết các mối quan tâm về môi trường, ô nhiễm không khí, biến đổi khí hậu.

- Bất kỳ lĩnh vực hoạt động nào trong thành phố cũng phải thể hiện đặc tính thông minh trên nền tảng sử dụng những công nghệ số.

Chức năng của Hội Khuyến học Việt Nam đối với hệ thống giáo dục ban đầu theo hình thức giáo dục chính quy là khuyến khích và hỗ trợ hoạt động dạy và học trong các thiết chế giáo dục dành cho thế hệ trẻ.

Do đó, chương trình Khuyến học xanh xác định những nhiệm vụ đối với những đối tượng học trong hệ thống này như sau:

1. Hệ thống giáo dục mầm non (nhà trẻ và trường mẫu giáo)

- Thông qua các khoá học ngắn hạn tại Trung tâm học tập cộng đồng, các hội thảo, hội nghị tại nhà văn hoá, câu lạc bộ… 

Hội Khuyến học địa phương nâng cao nhận thức cho công đồng dân cư và cho giáo viên, cán bộ giáo dục trên địa bàn hành chính cấp xã về ý nghĩa, mục đích xanh hoá các cơ sở giáo dục mầm non trên địa bàn, trách nhiệm của mọi người chung sức xây dựng khuôn viên các cơ sở giáo dục cho trẻ em thân thiện với môi trường, giúp trẻ em sống gần gũi với thiên nhiên.

- Tổ chức khuyến học ở địa phương tham mưu với lãnh đạo Đảng và chính quyền cùng cấp có chính sách xanh hoá trường lớp giáo dục mầm non, bảo đảm các trường lớp luôn xanh, sạch, đẹp, đủ điều kiện để trẻ được nuôi dưỡng chu đáo, phát triển hài hòa sức khỏe thể chất và tinh thần.

2. Hệ thống giáo dục phổ thông trên địa bàn hành chính cấp xã (trường tiểu học và trung học cơ sở)

Với học sinh lứa tuổi nhi đồng và thiếu niên 

Hội khuyến học cấp xã chủ động phối hợp với Hội phụ nữ, Hội Cựu giáo chức, Hội Người cao tuổi, Đoàn Thanh niên Cộng sản, Hội Cựu chiến binh và các doanh nghiệp… giúp cho các trường phổ thông trên địa bàn cấp xã những việc sau:

- Phát triển các hình thức tuyên truyền trong nhân dân về những hiểu biết và những hành động cần thiết để xanh hoá trường học.

- Tùy theo chức năng và nguồn lực của cá nhân, các tổ chức xã hội giúp các trường trồng cây xanh trong khuôn viên nhà trường. Trong trường hợp sân trường chật hẹp, giúp nhà trường các chậu cây xếp ở sân, ở các hành lang, trồng cây dây leo bám sát lan can và tường.

- Vận động nhà trường tổ chức thường xuyên việc giáo viên hướng dẫn học sinh thu gom và phân loại rác thải, làm vệ sinh đường đi lối lại xung quanh trường, vận động thầy trò hạn chế dùng cốc chén, bát đĩa và đồ dùng nhựa.

- Tổ chức các sinh hoạt ngoại khoá theo chuyên đề trường học xanh và các hoạt động trải nghiệm xanh để hình thành và phát triển lối sống xanh, lối tư duy xanh, ý thức tiêu dùng xanh, ăn uống lành mạnh, bảo đảm tốt sức khỏe học đường cho học sinh và thày giáo.

Với học sinh lứa tuổi thanh niên

- Soạn thảo những tư liệu học tập theo chủ đề về rác thải, ô nhiễm môi trường, sản phẩm nhựa, năng lượng hoá thạch… để nhà trường thường xuyên cập nhật trên các kênh Zalo, Facebook, Fanpage…, từ đó lan tỏa đến giáo viên và học sinh. Trên cơ sở đó, nâng cao nhận thức cho học sinh về tầm quan trọng của việc xây dựng trường học xanh, lối sống xanh và phát triển tư duy xanh ở mỗi học sinh.

- Hội khuyến học cùng với Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ, cảnh sát giao thông, phụ huynh, học sinh… vận động học sinh đi học bằng xe đạp, đi bộ (nếu trường không quá xa nơi ở), hoặc dùng xe máy chạy điện để giảm thiểu việc dùng nhiên liệu hoá thạch.

- Phối hợp với nhà trường phát động thi đua tạo dựng mô hình trường học không rác thải (thông qua việc thu gom rác thải, phân loại rác thải, tái chế rác thải thành các sản phẩm như đồ chơi cho trẻ em, đồ dùng học tập, hạn chế tối đa túi ni lông…) tiết kiệm điện qua việc thay thế điện lưới bằng điện mặt trời.

- Vận động nhà trường phối hợp với các doanh nghiệp và các trường đại học xây dựng các tài liệu hướng nghiệp xanh, khởi nghiệp xanh, kinh tế xanh, định hướng cho học sinh chọn trường, chọn nghề, lập thân, lập nghiệp phù hợp với xu hướng xây dựng đất nước thành vùng xanh (Green Zone), quốc gia xanh (Green Country).

- Giáo dục học sinh thực hiện Net-zero ngay trong trường thông qua các hình thức huấn luyện tư duy xanh, lối sống xanh và tiêu dùng xanh cho học sinh.

- Vận động Ban giám hiệu và hội đồng giáo viên giảm bớt các tiết học lý thuyết đơn thuần, thay bằng những giờ học trải nghiệm, những hoạt động thực nghiệm, thực hành, những đề án mang ý nghĩa xanh hoá nội dung các môn học để xây dựng tầm nhìn xanh và lối tư duy xanh ngay từ khi học sinh còn đang ngồi trên ghế học đường.

- Hội khuyến học động viên, khích lệ các doanh nghiệp, các trường cao đẳng và đại học hỗ trợ về trang thiết bị dạy học thông minh để nhà trường trung học phổ thông chuyển nhanh sang việc thực hiện dạy học trực tuyến, đưa các nội dung xanh hoá môi trường, xanh hoá hệ sinh thái qua các giờ sinh hoạt chính khoá và ngoại khoá cho đông đảo học sinh và những người quan tâm.

Trong giai đoạn 2025-2030, Hội Khuyến học Việt Nam sẽ tiếp tục triển khai Quyết định 387/QĐ-TTg và Quyết định 677/QĐ-TTg. Đó là nhiệm vụ chính trị trọng tâm của Hội. Nội dung cơ bản là Hội sẽ hoàn chỉnh các mô hình học tập trong 2 Quyết định đó.

Việc hoàn thiện chất lượng các mô hình học tập trên địa bàn hành chính cấp xã coi công dân học tập là yếu tố trọng tâm, có ý nghĩa quyết định đến chất lượng của các mô hình gia đình học tập, dòng họ học tập, cộng đồng học tập và đơn vị học tập.

Trong giai đoạn 2021-2024, mô hình công dân học tập đã được bổ sung những chỉ tiêu về năng lực số, và đây là số đo chất lượng mới so với mô hình này trong Quyết định 281/QĐ-TTg giai đoạn 2012-2020.

Bắt đầu từ năm 2025, mô hình công dân học tập sẽ được triển khai trong sự song hành 2 chương trình chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, và muốn hay không, việc bổ sung một số yêu cầu để xanh hoá năng lực của công dân học tập giai đoạn 2025-2030 là không thể thiếu. Với lý do đó, Chương trình "Khuyến học xanh" sẽ đặt ra những vấn đề sau đây để có được mô hình "Công dân học tập" trong tiến trình chuyển đổi xanh.

1. Mục tiêu xây dựng mô hình công dân học tập trong chương trình "Khuyến học xanh".

- Nâng cao kiến thức, kỹ năng và thái độ học tập ý nghĩa của chiến lược tăng trưởng xanh trong Quyết định 1658/QĐ-TTg.

- Xây dựng lối sống xanh, tư duy xanh và kỹ năng xanh trong công việc và trong đời sống.

- Xanh hoá các thiết chế giáo dục không chính quy (trung tâm học tập cộng đồng, nhà văn hoá, câu lạc bộ, thư viện) để tạo ra những môi trường giáo dục xanh, giúp cho mỗi công dân học tập tự học, tự định hướng công việc đáp ứng yêu cầu của kinh tế xanh, tăng trưởng xanh và môi trường sinh thái xanh.

- Tạo điều kiện để mô hình gia đình học tập, dòng họ học tập, cộng đồng học tập và đơn vị học tập trở thành môi trường chuyển đổi xanh để nuôi dưỡng công dân học tập phát triển những hiểu biết và những kỹ năng xanh.

2. Bổ sung một số kỹ năng xanh và phẩm chất xanh một cách hợp lý vào 10 chỉ số đo về những kỹ năng cơ bản và những phẩm chất mong muốn của 3 năng lực cốt lõi trong mô hình công dân học tập theo Quyết định 677/QĐ-TTg.

3. Bổ sung một số chỉ số đo trong những Bộ tiêu chí đánh giá công nhận mô hình gia đình học tập, dòng họ học tập, cộng đồng học tập và đơn vị học tập để những mô hình này được xanh hoá, từ đó sẽ tạo điều kiện cho mỗi thành viên trong đó trở thành công dân học tập của giai đoạn xanh hoá quốc gia.

4. Trên cơ sở sử dụng công nghệ thông tin, tạo ra phương pháp dạy và học tại trung tâm học tập cộng đồng theo hướng dạy và học trực tuyến, mở ra các khoá học theo các chuyên đề xanh hoá sản xuất, xanh hoá lối sống, xanh hoá môi trường sống cho đông đảo cư dân ở nông thôn và ở đô thị, xây dựng nông thôn mới và đô thị văn minh theo tinh thần chuyển đổi xanh quốc gia.

5. Tổ chức các cuộc tọa đàm, các hội thảo, hội nghị tại Nhà văn hoá, câu lạc bộ của xã để chia sẻ những hiểu biết về chiến lược tăng trưởng xanh, những mô hình trường học xanh, nông nghiệp xanh, khởi nghiệp xanh hiện đã hình thành để rút ra những bài học áp dụng cho việc xây dựng các mô hình sống theo xu hướng xanh hoá.

Link nội dung: https://congdankhuyenhoc.vn/khuyen-hoc-xanh-vi-thu-do-xanh-179250418093616532.htm