Hà Nội ngày càng dễ ngập - đâu là giải pháp thích ứng với mùa mưa bão

Hà Nội tê liệt trong mưa lớn

Ngày 26/8, mưa lớn do ảnh hưởng của bão số 5 Kajiki khiến Hà Nội ngập gần 40 điểm, nhiều tuyến phố tê liệt, giao thông hỗn loạn.

Sau đó, Hà Nội xuất hiện 116 điểm ngập cục bộ vào ngày 30/9 do mưa kéo dài hai ngày liên tiếp, với lượng mưa tại Ô Chợ Dừa đạt 527mm (vượt 170%) và Hai Bà Trưng 407mm (vượt 131,5%).

Từ ngày 6-7/10, hoàn lưu bão số 11 và hội tụ gió khiến Bắc Bộ hứng chịu mưa lớn trên diện rộng, đặc biệt tại Thái Nguyên và Hà Nội. Mưa lớn dồn dập gây ra 122 điểm ngập, 29 điểm phương tiện không thể lưu thông. 

Như vậy, chỉ trong vòng hơn 1 tháng, Hà Nội đã phải trải qua 3 đợt mưa lớn do ảnh hưởng của 3 cơn bão: hoàn lưu bão số 5 Kajiki, bão số 10 Bualoi và hoàn lưu bão số 11 Matmo. 

Hà Nội đã bị ngập lụt nghiêm trọng, ảnh hưởng đến toàn bộ đời sống, sinh hoạt, công việc, học tập của người dân. Chưa bao giờ việc trở về nhà, phải mất nhiều thời gian đến thế. Nhiều người vật lộn 3-5 tiếng giữa làn nước ngập mênh mông khắp thành phố, nhiều em học sinh phải ở lại trường học qua đêm.

Nhiều lý giải cho điều này đổ tại mưa lớn lịch sử, lượng nước dâng trên sông vượt mức báo động, do biến đổi khí hậu khiến thời tiết cực đoan và khó dự đoán. Tuy nhiên, mức tổn thương của đô thị trước bão lũ không chỉ phụ thuộc vào khí hậu mà còn do các yếu tố phát sinh từ yếu tố con người.

Nguyên nhân khiến đô thị hiện đại như Hà Nội dễ bị ngập

Các kỹ sư đô thị không phủ nhận, hệ thống cống thoát nước ở các khu đô thị mới không hề yếu ớt. Nhưng cái yếu nằm ở sự chắp vá, manh mún trong thiết kế khi xây các đô thị mới.

Thiết kế manh mún, mỗi chủ đầu tư một kiểu, không đồng bộ với mạng lưới quy hoạch của thành phố, dẫn đến "nghẽn cổ chai" kinh hoàng. Nhiều cửa xả nằm thấp hơn mực nước sông hồ, khiến khi mực nước dâng, nước bị dội ngược vào hệ thống cống. Cống chính quá tải, nước tràn lên mặt đường, không có vùng chứa tạm thời.

Mưa xuống, nước sông dâng, thay vì thoát đi, nước trong cống lại bị đẩy ngược trở lại, biến nỗ lực tiêu thoát thành vô vọng.

Sự bê tông hóa cưỡng đoạt sự sống của thiên nhiên. Những ao hồ, kênh mương bị chặn dòng hoặc vùi lấp; mặt đất phủ kín bằng bê tông cốt thép, bít chặt bởi gạch men hoặc nhựa. 

Hệ thống thu gom nước chỉ biết gom toàn bộ về vài tuyến lớn rồi xả ra hệ thống chung. Khi mưa lớn, nước từ mái nhà, vỉa hè, đường nhựa đổ xuống đồng loạt, không một chút thấm hút nào. 

Mặt đất bị đầm chặt, không cho nước ngấm, biến cả khu vực thành "sông phố" hứng trọn mọi cơn mưa.

"Minh oan" cho Hà Nội: Các đô thị lớn trên thế giới cũng thất thủ khi mưa lớn

Trận mưa ngày 30/9 vừa qua đã biến Hà Nội thành một biển nước, gợi nhắc về trận lụt kinh hoàng năm 2008 với tổng lượng mưa từ 350mm-550mm. Phải chăng, sau gần hai thập kỷ, Hà Nội lại một lần nữa đối mặt với "cơn thịnh nộ" của thiên nhiên, một trận mưa cực lớn gây ngập úng trên diện rộng mà chúng ta không thể gọi tên khác hơn?

Nhưng liệu có thành phố nào trên thế giới có thể "miễn nhiễm" hoàn toàn trước lượng mưa trên 350mm, thậm chí 300mm? Câu trả lời có thể khiến nhiều người "giật mình", bởi ngay cả những cường quốc về hạ tầng thoát nước cũng phải chào thua trước thiên tai. 

Ngày 11/9, Tokyo (Nhật Bản) mưa lớn và cũng chỉ trụ vững được dưới 350mm mưa trong 48 giờ. Mưa lớn đã gây ngập lụt nghiêm trọng tại nhiều khu vực nội đô. Đặc biệt, do nhiều con sông đã tràn bờ, quận Shinagawa đã phải ban bố cảnh báo nguy hiểm ở cấp độ 5 - cấp độ cao nhất trong thang cảnh báo thiên tai 5 cấp của Nhật Bản, với mức độ "nguy hiểm chết người", đồng thời ra lệnh sơ tán khẩn cấp đối với 2.163 hộ gia đình đang ở trong khu vực nguy cơ cao. Nhiều tuyến tàu Shinkansen và chuyến bay phải tạm ngừng hoạt động.

New York - thành phố lớn nhất nước Mỹ, chỉ có thể chịu được lượng mưa 47mm/giờ, hoặc khoảng 117mm/24 giờ. Một cơn bão mạnh kéo dài từ ngày 14-15/7/2025 đã gây ra lũ quét nghiêm trọng ở New York, New Jersey và Pennsylvania. 

Tại New York, nhiều người dân sống ở tầng hầm đã được yêu cầu chuẩn bị sơ tán do mưa lớn, các chuyến tàu điện ngầm bị gián đoạn do ngập lụt. Vượt qua ngưỡng đó, New York sẽ ngập sâu, tương đương với chỉ 1/3 đến 1/4 lượng mưa mà Hà Nội phải hứng chịu. 

Trận mưa 25/6/2025 tại Paris đã khiến hai người chết và 17 người bị thương và cây đổ trên khắp nước Pháp. Khoảng 110.000 hộ gia đình cũng bị mất điện. Chỉ 50mm mưa/giờ đã biến đường phố Paris hoa lệ thành những dòng sông, nước tràn vào ga tàu điện ngầm, gây ra thiệt hại nặng nề. Thậm chí, tòa nhà Quốc hội Pháp còn bị dột nghiêm trọng.

Một số khu vực của Seoul ghi nhận lượng mưa 141,5mm/giờ, trận mưa 8/8/2022 được coi là mức cao kỷ lục trong 80 năm đổ lại tại quốc gia này. Tổng lượng mưa 270mm-320mm đã biến Seoul thành "thành phố sô cô la", nước lũ tràn vào ga tàu điện ngầm, 17.905 tòa nhà chìm trong nước, hơn 1000 phương tiện bị ngập, 3 người tử vong.

Hà Nội: Nên "bình thường mới" và "sống chung với nước"?

Hà Nội và các đô thị lớn tại Việt Nam, nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, đang đối mặt với thách thức thường xuyên từ mưa bão lớn. Thực tế này đòi hỏi một hệ thống thoát nước không chỉ tốt mà phải vượt trội hơn cả các siêu đô thị như Mỹ, Pháp, Nhật hay Hàn Quốc. 

Tuy nhiên, mọi công dân cần nhìn nhận mưa lớn và ngập lụt như một "bình thường mới" của đô thị, chủ động ứng phó thay vì chỉ đổ lỗi hay chịu đựng.

Không một thành phố lớn nào trên thế giới có thể "cưỡng lại" được trận mưa có tổng lượng trên 350mm và Hà Nội không phải là ngoại lệ. Bài học từ những trận mưa lịch sử, điển hình như tại Seoul với lượng mưa kỷ lục 141,5mm/giờ (mức cao nhất trong 80 năm), cho thấy sức tàn phá của thiên tai vượt quá khả năng chống chịu của hạ tầng.

Nhiều chuyên gia đô thị khẳng định, Việt Nam không thiếu kỹ sư giỏi, nhưng tư duy quy hoạch chạy theo lợi nhuận đã đẩy đô thị vào thế "dễ tổn thương". Việc lấp hồ để bán đất, cắt giảm hạ tầng ngầm vì tốn kém, cùng với thi công nhanh, nghiệm thu vội và thiếu cơ quan giám sát thống nhất, đã tạo ra một hệ thống hạ tầng yếu kém, không đồng bộ. 

Triết lý "sống chung với nước" cần được khắc cốt ghi tâm trong mọi quyết sách quy hoạch để tạo ra sự phân cấp rõ ràng trong hệ thống chứa nước, thoát nước và sử dụng nước khi hạn hán.

Nếu không hành động, không học hỏi từ những sai lầm đã qua, không chỉ riêng Hà Nội mà nhiều đô thị khác cũng sẽ phải đối mặt với những hậu quả ngày càng nghiêm trọng. Nước sẽ không chờ đợi sự thay đổi, mà sẽ tự tìm con đường của mình, gây nên những thiệt hại không chỉ về tài sản mà còn đe dọa tính mạng con người.

Điều này đòi hỏi một tầm nhìn quy hoạch dài hạn, vượt ra ngoài lợi ích kinh tế tức thời, hướng đến một sự phát triển bền vững và hài hòa với tự nhiên. Cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, các nhà quy hoạch, các chủ đầu tư và cả cộng đồng dân cư để cùng nhau xây dựng một Hà Nội đáng sống, một Hà Nội chống chịu tốt hơn trước những thách thức của biến đổi khí hậu.

Cập nhật liên tục và kịp thời về thông tin dự báo thời tiết cũng sẽ giúp toàn xã hội chuẩn bị tốt hơn, giảm thiểu thiệt hại mà còn hạn chế những lời than phiền, đổ lỗi vô lý khi sức mạnh của thiên nhiên vượt quá khả năng chống đỡ của con người. Đó chính là cách chúng ta cùng nhau đối mặt và vượt qua những thử thách từ mẹ thiên nhiên, xây dựng một đô thị kiên cường hơn trước bão lũ.

Link nội dung: https://congdankhuyenhoc.vn/ha-noi-ngay-cang-de-ngap-dau-la-giai-phap-thich-ung-voi-mua-mua-bao-179251008182811892.htm