Đề thi học sinh giỏi Ngữ văn: Quyền lực của văn chương trong bối cảnh hiện nay

Câu 1. Mahatma Gandhi cho rằng: Mỗi người đều phải tìm thấy sự yên bình từ bên trong bản thân mình. Và sự bình yên thật sự không thể bị ảnh hưởng bên ngoài tác động.

(Dẫn theo Nguyễn Tuấn Quỳnh, Một đời đáng giá, đừng sống qua loa Chào ngày mới, Nhà xuất bản Thế giới 2024, trang 263)

Từ góc nhìn của người trẻ, anh/chị hãy trình bày suy nghĩ về ý kiến trên.

Câu 2. Bàn về sứ mệnh của nhà văn, nhà phê bình Hoàng Đăng Khoa quan niệm: Viết, với họ là hành động cất tiếng của lương tri. Họ tự gắn mình vào công cuộc thực thi quyền lực của văn chương, trong việc giảm trừ cái ác, soi sáng thế giới sự sống và bảo vệ chúng ta chống lại sự lãng quên con người.

(Trích Ngắn dần đều, Nhà xuất bản Đà Nẵng 2024, trang 141)

Bằng tri thức và trải nghiệm văn học, anh/chị hãy bàn luận ý kiến trên. Từ đó, liên hệ về quyền lực của văn chương trong bối cảnh hiện nay.

Gợi ý đáp án nghị luận xã hội

1. Mở bài

Nêu tầm quan trọng của sự bình yên trong cuộc sống hiện đại đầy áp lực, xô bồ. Trích dẫn ý kiến của Mahatma Gandhi. Bàn luận về quan niệm của Gandhi và ý nghĩa của việc tìm thấy sự bình yên nội tại từ góc nhìn của người trẻ.

2. Thân bài

Giải thích ý kiến: "Sự yên bình từ bên trong bản thân mình" là trạng thái tĩnh tâm, thanh thản, không phải là sự vắng mặt của sóng gió mà là khả năng giữ vững tâm hồn trước mọi biến động. Nó đến từ sự chấp nhận, thấu hiểu bản thân, sống hài hòa với nội tâm.

"Sự bình yên thật sự không thể bị ảnh hưởng bởi bên ngoài tác động": Khẳng định sự bình yên đích thực không phụ thuộc vào vật chất, danh vọng hay sự công nhận từ người khác. Nó bền vững và tự chủ, không bị lay chuyển bởi những biến cố như thất bại, áp lực hay lời chê bai.

Ý kiến của Gandhi đề cao giá trị của nội lực và sự tự chủ trong việc kiến tạo hạnh phúc, bình an cho bản thân.

Sự đúng đắn của ý kiến: Người trẻ ngày nay đối mặt với nhiều áp lực: học tập, công việc, định hướng tương lai, áp lực từ mạng xã hội, "nỗi sợ bị bỏ lại"… Những yếu tố bên ngoài này dễ dàng làm chúng ta bất an, lo âu.

Ý nghĩa của sự bình yên nội tại: Khi có sự bình yên từ bên trong, người trẻ có thể đối diện với thất bại, lời chê bai một cách bình tĩnh và kiên cường hơn. Nó giúp chúng ta không bị "xao động" bởi những tác động tiêu cực, từ đó dễ dàng phục hồi và phát triển.

Không phụ thuộc vào sự chấp thuận của người khác hay những điều kiện bên ngoài, người trẻ có thể sống một cuộc đời chân thật, theo đuổi đam mê mà không sợ hãi. Sự bình yên nội tại là liều thuốc hữu hiệu chống lại stress, trầm cảm và các vấn đề tâm lý khác.

Bàn bạc mở rộng: Việc tìm sự bình yên từ bên trong không đồng nghĩa với việc sống cô lập, phớt lờ thế giới. Ngược lại, nó giúp ta tương tác với thế giới một cách tỉnh thức, tích cực và bớt tổn thương hơn.

Người trẻ có thể thực hành bằng cách: Hiểu rõ điểm mạnh, điểm yếu và chấp nhận những khuyết điểm. Dành thời gian cho sở thích, hoặc đơn giản là tách mình khỏi mạng xã hội để lắng nghe nội tâm. Học cách nhìn nhận mọi việc một cách tích cực, trân trọng những gì mình đang có.

Bài học nhận thức và hành động: Hạnh phúc đích thực đến từ bên trong, không phải từ sự đủ đầy vật chất hay sự tán dương của người khác. Rèn luyện nội tâm, xây dựng sức mạnh tinh thần. Giảm thiểu sự phụ thuộc vào mạng xã hội và các yếu tố bên ngoài. Học cách lắng nghe và sống hòa hợp với chính mình.

3. Kết bài

Một lời khuyên sâu sắc, đặc biệt quan trọng đối với thế hệ trẻ đang trên hành trình tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống. Tìm thấy sự bình yên từ bên trong là hành trình cả đời, là chìa khóa để người trẻ xây dựng một cuộc sống vững vàng và hạnh phúc bền vững.

Gợi ý đáp án nghị luận văn học

1. Mở bài

Nêu tầm quan trọng của văn chương trong việc định hình nhận thức và cảm xúc con người. Trích dẫn ý kiến của Hoàng Đăng Khoa. Bàn luận về sứ mệnh cao cả của nhà văn và quyền năng của văn chương.

2. Thân bài

Giải thích ý kiến: "Viết, với họ là hành động cất tiếng của lương tri": Văn chương không chỉ là một nghề nghiệp mà là sự biểu hiện của lương tâm, của tiếng nói đạo đức. Nhà văn viết không phải để mưu cầu danh lợi mà để nói lên sự thật, công lý, để bảo vệ những giá trị nhân bản.

"Giảm trừ cái ác": Văn chương phơi bày, lên án cái xấu, cái ác trong xã hội và trong tâm hồn con người. Bằng cách miêu tả tội lỗi, sự tha hóa, văn học thức tỉnh lương tri người đọc, khiến họ suy ngẫm và tránh xa cái ác.

"Soi sáng thế giới sự sống": Văn chương khám phá và ca ngợi vẻ đẹp của cuộc sống, của tình người, của thiên nhiên. Nó soi rọi vào những góc khuất, những điều tưởng chừng bình thường để tìm thấy vẻ đẹp, ý nghĩa, từ đó bồi đắp tâm hồn, nuôi dưỡng niềm tin vào cuộc sống.

"Bảo vệ chúng ta chống lại sự lãng quên con người": Văn chương ghi lại số phận, ký ức của những con người đã sống, đã hy sinh, đã trải qua đau khổ. Nó giúp người đọc thấu hiểu quá khứ, trân trọng những giá trị lịch sử và không quên đi những bi kịch đã xảy ra. Nó giữ lại "phần người" trong mỗi chúng ta.

Bàn luận "cất tiếng của lương tri" và "giảm trừ cái ác": Các nhà văn hiện thực phê phán mạnh mẽ thói xấu, sự bất công. (Dẫn chứng).

"Soi sáng thế giới sự sống": Văn chương khơi gợi lòng trắc ẩn, sự đồng cảm. (Dẫn chứng).

"Bảo vệ chúng ta chống lại sự lãng quên con người". (Dẫn chứng).

Liên hệ về quyền lực của văn chương trong bối cảnh hiện nay: Trong thời đại thông tin bùng nổ, văn chương truyền thống có nguy cơ bị lu mờ trước sự hấp dẫn của các phương tiện nghe nhìn (phim ảnh, mạng xã hội...).

Mặc dù vậy, quyền lực của văn chương vẫn không hề suy giảm, thậm chí càng trở nên cần thiết hơn. Bởi vì, văn chương hiện đại tiếp tục thực hiện sứ mệnh của nó bằng cách đi sâu vào nội tâm con người, khám phá những vấn đề xã hội phức tạp như sự cô đơn, khủng hoảng bản sắc, sự tha hóa của con người trong thời đại số.

Sách điện tử, sách nói, blog văn học… là những hình thức mới giúp văn chương tiếp cận độc giả trẻ, tiếp tục thực hiện sứ mệnh "cất tiếng của lương tri" và "bảo vệ chúng ta chống lại sự lãng quên con người" trong một bối cảnh mới.

3. Kết bài

Quan niệm của Hoàng Đăng Khoa khẳng định đúng đắn, sâu sắc về sứ mệnh cao cả của văn chương. Sứ mệnh của nhà văn là hành động của lương tri, và quyền lực của văn chương chính là khả năng đánh thức, soi sáng, và bảo vệ những giá trị nhân bản trong thế giới đầy biến động.

(Đáp án chỉ mang tính tham khảo)

Link nội dung: https://congdankhuyenhoc.vn/de-thi-hoc-sinh-gioi-ngu-van-quyen-luc-cua-van-chuong-trong-boi-canh-hien-nay-179250920152216454.htm