Đề thi học sinh giỏi Ngữ văn: Mỗi cá nhân cần phải nỗ lực để lại dấu ấn riêng trong cộng đồng

Ly Hương

09:38 - 18/09/2025

Câu nghị luận xã hội môn Ngữ văn Kì thi chọn đội tuyển dự thi học sinh giỏi quốc gia trung học phổ thông năm học 2025-2026 của tỉnh Đồng Tháp yêu cầu thí sinh trình bày quan điểm của bản thân về thông điệp: "Mỗi cá nhân cần phải nỗ lực để lại dấu ấn riêng trong cộng đồng".

Mỗi cá nhân cần phải nỗ lực để lại dấu ấn riêng trong cộng đồng

Đọc đoạn trích sau:

Có một nhóm sinh viên đến Vatican tham quan Nhà thờ Thánh Peter nổi tiếng thế giới, ai cũng trầm trồ trước vẻ tráng lệ và sự hùng vĩ của kiến trúc. Đúng lúc ấy, thầy giáo bỗng hỏi: "Lúc này các em đang thấy gì?" Một sinh viên trả lời: "Em nhìn thấy lịch sử hào hùng, sự kiệt tác của loài người". Một sinh viên khác nói: "Em nhìn thấy lịch sử, thấy hình bóng những người công nhân xây dựng đang vất vả làm việc". Những câu trả lời đó đều chưa làm thầy giáo vừa ý.

Cuối cùng, một sinh viên nói: "Cái em nhìn thấy không phải là nhà thờ, mà là hình ảnh sống động của các Da Vinci, Michelangelo và Raphael. Khi em nhìn vào mỗi viên gạch nơi đây, dường như em đang trò chuyện với các bậc đại sư". Câu trả lời này khiến thầy giáo mỉm cười hài lòng. Đúng vậy, Nhà thờ Thánh Peter là công sức của biết bao nghệ sĩ, từng bức họa, từng viên gạch nơi đây đều là kết tinh của trí tuệ, tài năng không chỉ của thời đại mà còn là di sản nghệ thuật thời kì Phục Hưng. Đây chính là giá trị tinh thần, giá trị trường tồn mặc cho sự tiêu tan của xác thịt.

(Trích Từ hạt cát đến ngọc trai – 85 triết lí sống tích cực của Marcus Aurelius, Nhà xuất bản Thanh niên, 2017, trang 56)

Câu 1. Nghị luận xã hội (8,0 điểm)

Từ đoạn trích trên, anh/chị hãy viết một bài văn trình bày quan điểm của bản thân về thông điệp: Mỗi cá nhân cần phải nỗ lực để lại dấu ấn riêng trong cộng đồng.

Câu 2. Nghị luận văn học (12,0 điểm)

Từ đoạn trích trên, anh/chị hãy viết một bài văn trả lời câu hỏi: Phải chăng, sự sống bền lâu của tên tuổi nhà văn được tạo nên từ chính dấu ấn riêng mà họ để lại trong tác phẩm?

Gợi ý đáp án nghị luận xã hội

1. Giải thích vấn đề: Dấu ấn riêng: những giá trị tinh thần, trí tuệ, nhân cách, đóng góp khác biệt của một cá nhân trong cuộc sống chung.

Nỗ lực để lại dấu ấn riêng: sự phấn đấu không ngừng, khẳng định bản thân bằng tài năng, nhân cách, sự sáng tạo để cộng đồng ghi nhớ và trân trọng.

2. Bàn luận: Tại sao cần để lại dấu ấn riêng?

Khẳng định giá trị bản thân, vượt lên khỏi sự tầm thường, hòa lẫn. Góp phần thúc đẩy sự phát triển chung của cộng đồng, xã hội. Dấu ấn tinh thần thường có sức sống lâu dài, trường tồn hơn vật chất.

Thực tế: Những danh nhân, nghệ sĩ, nhà khoa học (như Michelangelo, Nguyễn Du, Trịnh Công Sơn…) vẫn sống mãi trong lòng nhân loại nhờ tác phẩm, công trình. Trong đời sống thường nhật, mỗi người có thể để lại dấu ấn qua sự tận tâm trong nghề, nhân cách tử tế, việc thiện.

Phản đề: Một số người sống thụ động, chạy theo số đông, không dám thể hiện cá tính. Có người để lại "dấu ấn xấu" gây hại cho cộng đồng, cần phê phán.

3. Bài học nhận thức và hành động

Ý thức phát huy năng lực, bồi dưỡng phẩm chất đạo đức. Biết trân trọng, học hỏi dấu ấn tốt đẹp của người khác, đồng thời sáng tạo dấu ấn riêng phù hợp với khả năng, hoàn cảnh. Sống có trách nhiệm, sống tử tế để được cộng đồng ghi nhớ.

4. Kết bài: Mỗi cá nhân cần sống để lại "dấu ấn tinh thần" cho cộng đồng. Đó là cách sống đẹp, mang lại giá trị bền lâu cho xã hội và cho chính mình.

Gợi ý đáp án nghị luận văn học

1. Giải thích vấn đề: Tên tuổi bền lâu của nhà văn: giá trị nghệ thuật và nhân văn khiến tác phẩm và tác giả sống mãi với thời gian.

Dấu ấn riêng trong tác phẩm: phong cách nghệ thuật độc đáo, cái nhìn nhân sinh sâu sắc, tư tưởng – tình cảm khác biệt, ngôn ngữ sáng tạo.

2. Bàn luận: Khẳng định: Đúng, dấu ấn riêng làm nên sự bất tử của nhà văn. Tác phẩm nghệ thuật không chỉ kể chuyện, tả cảnh, mà còn truyền tải linh hồn, tư tưởng, phong cách của người sáng tạo. Khi dấu ấn đủ độc đáo và có giá trị, nó trở thành dấu ấn nghệ thuật để nhân loại nhớ đến.

Dẫn chứng: Nguyễn Du: "Truyện Kiều" với nỗi đau thân phận con người, chất nhân đạo thấm đẫm, nghệ thuật thơ Nôm đặc sắc, tên tuổi bất tử. Nam Cao: dấu ấn hiện thực – nhân đạo qua hình tượng Chí Phèo, Lão Hạc. Xuân Quỳnh: hồn thơ nữ tính, da diết tình yêu, khao khát hạnh phúc. Shakespeare, Tolstoy… đều sống mãi nhờ dấu ấn độc đáo.

Phản biện: Không phải mọi dấu ấn đều tích cực. Dấu ấn hời hợt, sáo mòn, giả dối sẽ không tạo giá trị bền lâu. Một tác phẩm lớn còn cần sự đồng cảm của thời đại và giá trị phổ quát vượt biên giới.

3. Bài học và mở rộng: Người sáng tác phải nuôi dưỡng tư tưởng nhân văn, trau dồi phong cách nghệ thuật độc đáo. Người đọc cần biết trân trọng, tìm kiếm dấu ấn riêng để hiểu giá trị lâu bền của văn chương.

4. Kết bài: Sự bất tử của nhà văn không nằm ở tên gọi mà nằm ở dấu ấn tinh thần trong tác phẩm. Văn chương đích thực chính là nơi lưu giữ linh hồn và khẳng định sự trường tồn của tác giả.