Đề thi học sinh giỏi Ngữ văn: Cái đẹp đích thực trong cuộc sống

Câu 1 (8,0 điểm)

Trong bài thơ "Cái đẹp", tác giả Nguyễn Vĩnh Tiến đã viết về một cuộc đối thoại thú vị giữa hai nhân vật Chúa trời và Viên kim cương:

Từ bài thơ trên, anh/chị hãy viết một bài nghị luận văn học với chủ đề: Cái đẹp đích thực trong cuộc sống.

Câu 2 (12,0 điểm)

Sự nghiệm nghiêm ngặt của thể loại là sản phẩm của trí thông minh loài người trong hành trình sáng tạo. Nhưng sự lỏng lẻo của nó mới là chất xúc tác cho trí tưởng tượng to lớn của người làm nghệ thuật.

(Trích Cuộc chơi từ những biên giới ảo của thể loại, Lê Thị Thanh Tâm)

Bằng trải nghiệm văn học, anh/chị hãy bình luận ý kiến trên.

Chú thích: Vật chất tốt là những vật chất tồn tại trong vũ trụ, không phát ra ánh sáng.

Gợi ý đáp án nghị luận xã hội

1. Mở bài

Cái đẹp luôn là một trong những đề tài lớn trong văn chương, bởi nó không chỉ là khái niệm trừu tượng mà còn là giá trị cốt lõi của cuộc sống. Bài thơ đã mở ra một cuộc đối thoại đầy ẩn ý giữa Chúa trời và Viên kim cương, từ đó gợi lên những suy ngẫm sâu sắc về bản chất của cái đẹp.

Từ cuộc đối thoại ấy, ta nhận ra rằng cái đẹp đích thực không phải là sự kiêu hãnh, hào nhoáng bên ngoài mà là giá trị giản dị, chân thực, tồn tại trong vạn vật theo lẽ công bằng của tự nhiên.

2. Thân bài

Phủ nhận quan niệm sai lầm về cái đẹp của Viên kim cương: Kim cương đại diện cho cái đẹp theo tiêu chuẩn vật chất, kiêu hãnh, do con người gán cho "siêu cứng", "lấp lánh", "đắt giá".

Thái độ kiêu căng của Kim cương cho thấy nó tự đồng nhất cái đẹp với những giá trị bề ngoài, bất chấp sự tồn tại của những vẻ đẹp khác. Đây là sự hữu hạn, ích kỷ trong nhận thức về cái đẹp.

Quan niệm về cái đẹp đích thực qua lời đối thoại của Chúa trời: Chúa trời đưa ra hình ảnh dòng nước mềm mại để đối lập với sự "siêu cứng" của Kim cương. Cái đẹp không chỉ nằm ở sự bền vững, cứng rắn mà còn ở sự mềm dẻo, uyển chuyển, có thể thay đổi và tồn tại một cách mạnh mẽ.

Những câu hỏi của Chúa trời hé lộ một thế giới của cái đẹp vô hình, trừu tượng, không thể nhìn thấy hay định lượng bằng tiền bạc. Đó là cái đẹp của những giá trị tinh thần, sự bí ẩn của vũ trụ, sự chuyển động của tư duy hiện đại.

Cái đẹp đích thực – sự công bằng của Thượng đế: Sự bất lực của Kim cương khi đối diện với những giá trị lớn lao hơn đã cho thấy sự hữu hạn trong quan niệm của nó. Nước mắt của Kim cương cũng chính là lời thú nhận rằng cái đẹp của nó có thể bị thách thức và lấn át bởi những giá trị khác.

Lời phán cuối cùng của Chúa trời là thông điệp quan trọng nhất. Cái đẹp không phải là đặc quyền của một ai hay một vật nào. "Con bò và cỏ dại" cũng đẹp, vì chúng tồn tại theo đúng bản chất của mình, đóng góp vào sự hài hòa của vũ trụ. Đây là vẻ đẹp của sự sống giản dị, chân thực, tồn tại một cách khiêm nhường.

3. Kết bài

Từ cuộc đối thoại đầy ẩn dụ, bài thơ Nguyễn Vĩnh Tiến đã giúp chúng ta nhận ra cái đẹp đích thực không nằm ở giá trị vật chất hay sự kiêu hãnh, mà là sự hài hòa, giản dị, tự nhiên.

Cái đẹp đích thực không phải là thứ để tôn thờ, mà là thứ để ta trân trọng trong từng khoảnh khắc bình dị của cuộc sống. Đó là vẻ đẹp của những điều tự nhiên, không phô trương, và mang giá trị nhân văn sâu sắc.

Gợi ý đáp án nghị luận văn học

1. Mở bài

Giới thiệu khái quát về thể loại văn học và vai trò của nó trong quá trình sáng tạo. Thể loại vừa là khuôn mẫu, vừa là giới hạn mà người nghệ sĩ cần vượt qua. Ý kiến của Lê Thị Thanh Tâm đã chỉ ra mối quan hệ phức tạp, vừa đối lập vừa thống nhất giữa sự "nghiêm ngặt" và "lỏng lẻo" của thể loại, cho thấy đó là hai yếu tố không thể thiếu để tạo nên giá trị và sự đột phá trong nghệ thuật.

2. Thân bài

Bình luận ý kiến thứ nhất: "Sự nghiêm ngặt của thể loại là sản phẩm của trí thông minh loài người trong hành trình sáng tạo."

Luận điểm: Thể loại là những khuôn mẫu được đúc kết từ quá trình sáng tạo của nhiều thế hệ, giúp định hình tư duy và tạo ra một "ngôn ngữ" chung trong nghệ thuật.

Phân tích: Thể loại giúp người nghệ sĩ có điểm tựa để bắt đầu sáng tạo, cung cấp các quy tắc, hình thức để tổ chức ý tưởng. Ví dụ: luật thơ Đường, cấu trúc kịch cổ điển (kịch ba hồi).

Sự "nghiêm ngặt" này đòi hỏi trí tuệ, sự kỷ luật và tài năng của người nghệ sĩ để có thể sáng tạo trong khuôn khổ. Ví dụ: việc viết một bài sonnet chặt chẽ hay một tác phẩm tiểu thuyết chương hồi đồ sộ.

Bình luận ý kiến thứ hai: "Nhưng sự lỏng lẻo của nó mới là chất xúc tác cho trí tưởng tượng to lớn của người làm nghệ thuật."

Luận điểm: Sự "lỏng lẻo" chính là sự phá vỡ, mở rộng, vượt thoát khỏi những giới hạn của thể loại, tạo ra không gian mới cho sự bùng nổ của trí tưởng tượng.

Phân tích: Khi nghệ sĩ không còn bị trói buộc bởi các quy tắc cũ, họ có thể tự do tìm kiếm những hình thức biểu đạt mới, kết hợp các thể loại để tạo ra những tác phẩm độc đáo. "Sự lỏng lẻo" là động lực của sự cách tân, là dấu hiệu của một nền văn học không ngừng vận động, phát triển. (Dẫn chứng)

Tổng hợp và nâng cao vấn đề: "Nghiêm ngặt" và "lỏng lẻo" không tách rời mà có mối quan hệ biện chứng: Sự "lỏng lẻo" chỉ có ý nghĩa khi nó xuất phát từ sự am hiểu sâu sắc về sự "nghiêm ngặt".

Người nghệ sĩ tài năng là người vừa nắm vững các quy tắc thể loại, vừa đủ dũng cảm và sáng tạo để vượt qua chúng. Từ sự phá vỡ đó, họ không chỉ mở rộng biên giới của thể loại hiện có mà còn tạo ra những thể loại mới.

3. Kết bài

Ý kiến trên là một nhận định sâu sắc về quy luật phát triển của nghệ thuật. Chính nhờ sự đối thoại không ngừng giữa sự "nghiêm ngặt" của truyền thống và sự "lỏng lẻo" của cách tân mà văn học nói riêng và nghệ thuật nói chung luôn giữ được sức sống và khả năng phát triển không ngừng.

(Đáp án chỉ mang tính tham khảo)

Link nội dung: https://congdankhuyenhoc.vn/de-thi-hoc-sinh-gioi-ngu-van-cai-dep-dich-thuc-trong-cuoc-song-179250923135801572.htm