Vì sao không thể lấy phổ điểm thi tốt nghiệp làm căn cứ đánh giá chất lượng giáo dục?

Phổ điểm là công cụ thống kê mô tả, không phải thước đo trực tiếp

Phổ điểm chỉ đơn thuần là một công cụ thống kê mô tả, cho chúng ta biết cách phân bố điểm số của số lượng thí sinh trong một kỳ thi cụ thể. Nó có thể chỉ ra mặt bằng chung về kiến thức của thí sinh, mức độ khó dễ của đề thi, hoặc sự phân hóa năng lực giữa các nhóm thí sinh.

Ví dụ, một phổ điểm có nhiều điểm cao, ít điểm liệt và phân bố đều có thể hiểu rằng đề thi vừa sức và thí sinh ôn tập bị tốt. Ngược lại, một phổ điểm lệch về phía điểm thấp hoặc có quá nhiều điểm "chót vót" có thể cho thấy đề thi quá khó hoặc quá dễ, hoặc có sự chênh lệch lớn về năng lực thí sinh.

Thế nhưng, từ những con số thống kê đó, chúng ta không thể suy luận trực tiếp ra chất lượng giảng dạy, hiệu quả của chương trình học, hay năng lực toàn diện của học sinh.

Chất lượng giáo dục là một khái niệm rộng lớn, bao hàm nhiều yếu tố phức tạp hơn là chỉ điểm số trên giấy. Đó là sự phát triển về năng lực tư duy phản biện, kỹ năng giải quyết vấn đề, khả năng sáng tạo, kỹ năng mềm, phẩm chất đạo đức, và đặc biệt là khả năng tự học, thích nghi với sự thay đổi của xã hội. Một kỳ thi chuẩn hóa, dù được thiết kế tốt đến mấy, cũng khó có thể đo lường hết được những khía cạnh này.

Mục tiêu của kỳ thi và giới hạn trong đánh giá

Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông hiện nay được thiết kế với hai mục tiêu chính: một là để xét công nhận tốt nghiệp, đảm bảo học sinh đã hoàn thành chương trình phổ thông; hai là làm cơ sở để các trường đại học, cao đẳng xét tuyển đầu vào. Với mục tiêu như vậy, đề thi thường tập trung vào việc kiểm tra kiến thức và kỹ năng cơ bản, cốt lõi trong chương trình đã học.

Việc đánh giá chất lượng giáo dục lại đòi hỏi một cái nhìn sâu rộng hơn, bao gồm việc kiểm tra mức độ đạt được các chuẩn đầu ra về năng lực và phẩm chất, không chỉ dừng lại ở kiến thức.

Một trường học được đánh giá là có chất lượng giáo dục tốt không chỉ vì học sinh đạt điểm cao trong các kỳ thi, mà còn vì khả năng giúp học sinh phát triển toàn diện, trở thành những công dân có ích cho xã hội.

Khi phổ điểm bị "nhiễu" bởi các yếu tố bên ngoài

Phổ điểm thi tốt nghiệp rất dễ bị "làm nhiễu" bởi nhiều yếu tố bên ngoài, không liên quan trực tiếp đến chất lượng giảng dạy hay chương trình học:

Thứ nhất, độ khó và cấu trúc đề thi là yếu tố có tác động mạnh mẽ nhất. Một năm đề thi có độ khó cao hơn sẽ kéo phổ điểm xuống thấp, và ngược lại.

Việc so sánh phổ điểm giữa các năm mà không tính đến sự thay đổi về độ khó, cấu trúc, hoặc là cách ra đề có thể dẫn đến những kết luận sai lệch về chất lượng giáo dục. Chẳng hạn, một đề thi quá tập trung vào kiến thức ghi nhớ có thể tạo ra nhiều điểm cao nhưng lại bỏ qua khả năng tư duy ứng dụng của học sinh.

Thứ hai, Chương trình và phương thức thi mới rất quan trọng trong bối cảnh hiện nay, khi ngành giáo dục đang triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Kỳ thi tốt nghiệp năm 2025 là kỳ thi đầu tiên theo Chương trình mới, với những thay đổi đáng kể về cấu trúc và định hướng đề thi.

Phổ điểm năm này có sự khác biệt so với các năm trước và không thể dùng để so sánh trực tiếp nhằm đánh giá chất lượng dạy và học theo Chương trình cũ. Sự thay đổi này đòi hỏi một thời gian nhất định để giáo viên, học sinh thích nghi và định hình lại phương pháp dạy - học.

Thứ ba, chất lượng giáo dục chịu ảnh hưởng sâu sắc từ điều kiện kinh tế - xã hội của từng vùng miền.

Các địa phương có điều kiện kinh tế phát triển, cơ sở vật chất tốt, đội ngũ giáo viên chất lượng cao thường có kết quả thi tốt hơn. Ngược lại, những vùng khó khăn, thiếu thốn về mọi mặt thường có phổ điểm thấp hơn. Việc chỉ nhìn vào phổ điểm mà bỏ qua những yếu tố ngoại cảnh này sẽ không phản ánh đúng bức tranh thực tế.

Thứ tư, áp lực thi cử và mong muốn đạt điểm cao khiến cả giáo viên và học sinh tập trung vào việc luyện thi, thậm chí "học tủ" hoặc tìm kiếm các mẹo làm bài thay vì hiểu sâu kiến thức. Điều này có thể giúp tăng điểm số nhưng không phản ánh sự hiểu biết toàn diện hay năng lực thực chất của người học.

Có thể khẳng định, phổ điểm thi tốt nghiệp không thể và không nên được sử dụng làm căn cứ duy nhất để đánh giá chất lượng giáo dục. Một nền giáo dục chất lượng là phải đào tạo được những công dân toàn diện, có năng lực thích ứng và đóng góp cho xã hội, chứ không chỉ là những học sinh đạt điểm cao trong một kỳ thi.

Link nội dung: https://congdankhuyenhoc.vn/vi-sao-khong-the-lay-pho-diem-thi-tot-nghiep-lam-can-cu-danh-gia-chat-luong-giao-duc-179250719071039975.htm