Tự học thành tài: Tôn vinh tinh thần tự nghiên cứu sáng chế của các nhà sáng chế không chuyên
Giải "Khuyến học - Tự học thành tài" của Giải thưởng Nhân tài Đất Việt 2025 được tuyển chọn từ cơ sở và được Hội Khuyến học và Sở Khoa học Công nghệ các tỉnh, thành thẩm định và Hội đồng Giải thưởng bỏ phiếu kín lựa chọn.
5 công trình và tác giả đoạt giải "Khuyến học - Tự học thành tài" của Giải thưởng Nhân tài Đất Việt 2025.
Giải "Khuyến học - Tự học thành tài" khuyến khích những tài năng có tinh thần tự học, tự nghiên cứu, nỗ lực vượt khó tạo ra sản phẩm, công trình có lợi ích trực tiếp cho cộng đồng dân cư tại địa phương.
Cùng với thời gian, các công trình ứng dụng này đã tồn tại, cải tiến, hỗ trợ đáng kể trong các lĩnh vực sản xuất. Đặc biệt là, sáng tạo của công trình hữu ích trong bảo tồn và phát triển nghề thủ công, mỹ nghệ, nông nghiệp, đời sống, tăng năng suất lao động, tăng sinh lợi ích kinh tế, làm giàu cho cộng đồng, bảo vệ con người, tư liệu sản xuất trong đời sống ở địa phương.
Giải thưởng đồng hạng "Khuyến học - Tự học thành tài"
1. Đề án sáng chế "Máy tinh lọc mật ong NH-10/70" của tác giả Nguyễn Mạnh Hùng, Thanh Hoá
Tác giả Nguyễn Mạnh Hùng, Thanh Hoá. Ảnh: Quốc Thành
Thanh Hóa là địa phương có nghề nuôi ong lấy mật phát triển mạnh, song sản phẩm sản xuất ra thường gặp khó khăn khi tiêu thụ do lẫn tạp chất, sáp ong, phấn hoa và bọt khí, khiến mật ong không đồng đều, khó bảo quản, kém sức cạnh tranh.
Ông Nguyễn Mạnh Hùng là thương binh hạng 1/4 dù sức khỏe hạn chế những vẫn miệt mài tự học hỏi, nghiên cứu để chế tạo ra chiếc máy tinh lọc mật ong NH10/70.
Máy tinh lọc mật ong NH10/70 được thiết kế gồm hai bồn A1 và A2, gọn gàng, vận hành đơn giản.
Khi đưa mật ong vào bồn A1, hệ thống gia nhiệt gián tiếp duy trì ở mức 50-60 độ C giúp phá kết tinh mà không làm mất dưỡng chất. Tiếp đó, mật đi qua hệ thống khử khuẩn bằng tia UV, rồi được trộn và lọc nhiều lớp nhằm loại bỏ bọt, sáp ong, cặn bã và men.
Sau khi được tinh lọc, mật được chuyển sang bồn A2, qua hệ thống làm mát hạ nhiệt, ổn định màu sắc và hương vị trước khi đóng chai.
Nhờ quy trình này, mật ong sau xử lý trong, vàng óng, giữ nguyên hương vị tự nhiên, có thể bảo quản lâu hơn và đáp ứng yêu cầu vệ sinh an toàn thực phẩm.
2. Đề án sáng chế "Thiết bị đào rãnh đất" của tác giả Dương Quốc Thái, Đồng Tháp
Tác giả Dương Quốc Thái, Đồng Tháp. Ảnh: CDKH
Thiết bị đào rãnh đất của tác giả Dương Quốc Thái đã giành giải Nhì tại Hội thi Sáng tạo kỹ thuật tỉnh Tiền Giang năm 2009.
Ngoài ra, tác giả cũng sáng chế giàn xới cải tiến giành giải Ba tại Hội thi Sáng tạo kỹ thuật tỉnh Tiền Giang năm 2015 và máy đắp bờ thế hệ mới đạt giải Nhì tại Hội thi Sáng tạo kỹ thuật tỉnh Tiền Giang năm 2017…
Máy đắp bờ thế hệ mới còn đạt giải Khuyến khích tại Hội thi Sáng tạo kỹ thuật toàn quốc lần thứ 14 (2016-2017) do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam tổ chức, được công bố trong Sách vàng Sáng tạo Việt Nam năm 2018 của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
Máy đắp bờ thế hệ mới giá xuất xưởng chỉ 30 triệu đồng trong khi máy nhập ngoại cùng tính năng có giá từ 7.000 - 8.000 USD. Năng lực sản xuất của Máy đắp bờ thế hệ mới của cơ sở Cơ khí Quốc Thái đạt 700 - 1.000m bờ/giờ.
Thiết bị đào rãnh đất được Bộ Công Thương công nhận lọt vào tốp các sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp quốc gia năm 2021.
Thiết bị đào rãnh đất tác giả Dương Quốc Thái gọn nhẹ, giá thành rẻ hơn rất nhiều so với sản phẩm cùng tính năng nhập ngoại, dễ sử dụng và hiệu suất cao, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng địa phương.
Thiết bị đào rãnh đất của tác giả Dương Quốc Thái đạt năng suất xới đất 30.000m vuông tương đương 3ha/ngày, nhưng giá thành chưa bằng phân nửa so với các loại máy nhập ngoại cùng tính năng.
Thiết bị đào rãnh đất của Cơ sở cơ khí Quốc Thái sản xuất hoạt động hiệu quả trên vùng đất Đồng Tháp Mười, giá phải chăng, hỗ trợ nông dân rất nhiều trong quá trình sản xuất, cụ thể hóa chủ trương cơ giới hóa và hiện đại hóa nông nghiệp - nông thôn cũng như khuyến khích phong trào "Người Việt ưu tiên dùng hàng Việt" được phát động sâu rộng thời gian qua.
3. Đề án sáng chế "Máy gắp mía thuỷ lực xoay 3600" của tác giả Thi Khánh An, Tây Ninh
Tác giả Thi Khánh An, Tây Ninh. Ảnh: CDKH
Máy gắp mía thuỷ lực xoay 3600 của Thi Khánh An thiết kế dựa trên những tính năng vượt trội của 3 loại xe: gắp mía thuỷ lực do nước ngoài sản xuất, nâng hàng và gắp gỗ. Xe gồm máy cày 68 mã lực gắn thêm cần xoay ví sau, 8 tấn và hệ thống bánh lái ngược.
Đây là sáng tạo độc đáo của một người thợ cơ khí với kinh nghiệm nhiều năm sử dụng máy cày với cầu xoay 360 độ cứng cáp, linh hoạt, gắp và nâng được hàng hoá với trọng lượng lớn trên nhiều địa hình; hệ thống bánh ngược để di chuyển tiến - lùi linh hoạt trên những rỗng mía nhấp nhô cao đến 30-40cm gây chấn động lớn khi xe hoạt động.
Thi Khánh An thiết kế máy gắp mía thuỷ lực xoay 3600 đa năng để tiện sử dụng, phát huy hết công suất nên xe không chỉ gắp mía mà còn gắp cây bắp, rơm, cỏ voi, cây mì và các loại cây gỗ như cao su, tràm, bạch đàn, tre nứa; thậm chí còn dùng để nhổ cây mãng cầu (dọn vườn mãng cầu để trồng mới), dọn cỏ hoang, gắp các phế liệu lớn.
Với cây mía, sự linh hoạt của cầu xoay 3600 đã giúp việc vận chuyển mía lên xe nhanh gấp 10 lần so với sử dụng nhân công. Máy có thể gắp mía xếp lên xe, ép xuống gọn gàng, thẳng hàng; công suất gắp 10-12 tấn mía/giờ, phải cần đến 30-40 công nhân chặt mía mới kịp phục vụ tốc độ vận chuyển của máy.
4. Đề án sáng chế "Ứng dụng ống diệt men chè vào quá trình sản xuất" của tác giả Đào Thanh Hảo, Thái Nguyên
Tác giả Đào Thanh Hảo, Thái Nguyên. Ảnh: Quốc Thành
Thiết bị ống diệt men chè giúp giữ được màu xanh, hương thơm tự nhiên của chè, giảm sức lao động và nâng cao giá trị sản phẩm. Đây là kết quả của tinh thần tự học và kiên trì sáng tạo.
Dù không có nền tảng cơ khí, tác giả Đào Thanh Hảo đã tự học qua tài liệu, quan sát thực tế, rồi kiên trì thử nghiệm. Sau nhiều lần thất bại, chiếc ống diệt men chè ra đời, gọn nhẹ, dễ vận hành, phù hợp với điều kiện sản xuất của người dân.
Sáng kiến ống diệt men chè không chỉ nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm chè của địa phương, mà còn giúp bà con nông dân giảm bớt vất vả, cải thiện thu nhập. Đây là minh chứng rõ ràng cho tinh thần tự học, sáng tạo ngay từ cơ sở, rất cần được nhân rộng trong cộng đồng.
Thiết bị ống diệt men chè không chỉ giúp nâng cao chất lượng và giá trị thương hiệu chè Tân Cương, Thái Nguyên, mở ra hướng đi mới cho ngành chè, khẳng định sức mạnh của tri thức và khát vọng vươn lên của nông dân Việt Nam.
Giải Khuyến khích "Khuyến học - Tự học thành tài"
Đề án sáng chế "Cột cảnh báo lũ, nước dâng bằng tín hiệu pháo hiệu" của tác giả Nguyễn Đức Thành, Bắc Ninh
Tác giả Nguyễn Đức Thành, Bắc Ninh. Ảnh: CDKH
Cột cảnh báo nước lũ bằng tín hiệu, pháo hiệu có ánh sáng và âm thanh từ tín hiệu, pháo hiệu có thể quan sát từ xa, giúp người dân nhanh chóng nhận biết nguy hiểm và kịp thời sơ tán.
Ưu điểm của cột cảnh báo nước lũ là nguyên lý đơn giản, tín hiệu trực quan, chi phí thấp và đặc biệt hữu ích tại vùng nông thôn, miền núi, nơi hệ thống cảnh báo hiện đại còn hạn chế.
Tuy vậy, công trình vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm, cần tiếp tục hoàn thiện về độ bền, tính an toàn và cơ chế kích hoạt trong nhiều điều kiện thời tiết khác nhau.
Công trình cho thấy nỗ lực tìm tòi, sáng tạo từ cơ sở, phù hợp với tinh thần của Giải thưởng “Khuyến học – Tự học thành tài” của Giải thưởng Nhân tài Đất Việt 2025.
