Phát triển trung tâm dữ liệu, Việt Nam có thiếu điện không?

Nhu cầu năng lượng tăng "phi mã" trong kỷ nguyên AI

Thị trường trung tâm dữ liệu Việt Nam đang chuyển mình từ quy mô vừa và nhỏ sang giai đoạn mở rộng cực lớn. Theo báo cáo "Quy mô và thị phần thị trường dữ liệu Việt Nam" (Vietnam Data Market Size & Share) của Mordor Intelligence (cập nhật ngày 14/10/2025), tổng công suất tải IT của hệ thống trung tâm dữ liệu tại Việt Nam dự kiến đạt 310 MW vào năm 2025 và tăng vọt lên 1.510 MW vào năm 2030 - tức tăng gấp 5,6 lần so với mức 104 MW hiện tại.

Tại Hội thảo "Trung tâm dữ liệu xanh: Nền tảng bền vững để bứt phá trong kỷ nguyên số thịnh vượng", các chuyên gia đã thảo luận và chia sẻ về sự khác biệt lớn nhất ở các trung tâm dữ liệu phục vụ AI (AIDC):

- Mật độ công suất cực cao: Các tủ rack thông thường tiêu thụ dưới 10kW, nhưng công nghệ AI đòi hỏi thiết kế hoàn toàn khác biệt với công suất trên 20kW cho mỗi tủ rack.

- Quy mô tiêu thụ khổng lồ: Các nghiên cứu và phân tích kỹ thuật được tham chiếu từ IEOM Society và các nhà vận hành hạ tầng toàn cầu cho thấy một cụm trung tâm dữ liệu siêu quy mô (hyperscale) có thể ngốn từ 20-100 MW, thậm chí lên tới hàng GW, cao gấp nhiều lần so với các cơ sở truyền thống.

- Tỉ lệ sử dụng: Theo báo cáo mới của BloombergNEF được Techcrunch chia sẻ lại, dự kiến tỉ lệ sử dụng công suất của các trung tâm dữ liệu sẽ tăng từ 59% lên 69% khi các tác vụ đào tạo và suy luận AI chiếm tới 40% khả năng tính toán toàn cầu.

Bài toán cung ứng: Việt Nam có thực sự thiếu điện?

Thực tế, việc bảo đảm nguồn điện đủ và sạch là một vấn đề nan giải. Cushman & Wakefield tính toán Việt Nam cần bổ sung 6,6 GW điện mới trong 5 năm tới chỉ để đáp ứng nhu cầu của các trung tâm dữ liệu. Nguy cơ thiếu điện không chỉ nằm ở tổng nguồn cung mà còn ở các "điểm nghẽn" hạ tầng:

- Bất cập về quy hoạch: Nguồn điện quy hoạch hiện tập trung lớn tại các trung tâm kinh tế như Thành phố Hồ Chí Minh. Nếu nhà đầu tư muốn xây dựng trung tâm dữ liệu hàng trăm MW tại các tỉnh lân cận như Long An hay Cà Mau, địa phương có thể sẽ không đủ điện quy hoạch để đáp ứng.

- Áp lực độ trễ và kết nối: Ông Nguyễn Đình Tuấn - Trưởng phòng Kỹ thuật Viettel IDC cho biết các DC hiện tại vẫn phải tập trung ở trung tâm kinh tế vì khách hàng yêu cầu DC phải nằm cách trung tâm không quá 30 km do yếu tố kết nối và độ trễ. Điều này tạo áp lực cực lớn lên lưới điện của các đô thị lớn thay vì tận dụng được nguồn điện tái tạo ở các vùng xa.

- Chi phí năng lượng "ẩn": Ông Giáp Hùng Cường – Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Internet Việt Nam còn chỉ ra một chi phí năng lượng ẩn khác mà người ngoài ngành thường không để ý, đặc biệt là với môi trường Việt Nam, đó là xử lý độ ẩm. Độ ẩm miền Bắc có thể lên tới 100%, trong khi tiêu chuẩn trung tâm dữ liệu yêu cầu 50%. Việc xử lý độ ẩm này tiêu tốn năng lượng ngang ngửa với việc xử lý nhiệt.

- Cơ cấu nguồn phát: Hiện điện than vẫn chiếm 55-60% sản lượng, điều này gây khó khăn cho các tập đoàn công nghệ toàn cầu trong việc đạt mục tiêu Net Zero.

Lợi thế cạnh tranh và làn sóng đầu tư "xanh"

Dù đối mặt với thách thức năng lượng, Việt Nam vẫn sở hữu lợi thế chi phí xây dựng tuyệt đối, chỉ khoảng 6,9-7,0 triệu USD/MW, thấp hơn gần 50% so với các thị trường như Tokyo hay Singapore. Khi Singapore hạn chế mở rộng trung tâm dữ liệu do thiếu đất và "điện sạch", Việt Nam trở thành điểm đến thay thế hấp dẫn nhờ quỹ đất dồi dào và tiềm năng năng lượng tái tạo lớn.

Các tập đoàn "sếu đầu đàn" đang chủ động giải bài toán này:

- Viettel: Khai trương Trung tâm dữ liệu Hòa Lạc (30MW) và đang xây dựng dự án Tân Phú Trung (140MW) - dự án siêu quy mô đầu tiên tại Việt Nam. Viettel cam kết hướng tới sử dụng 30% năng lượng tái tạo và áp dụng hệ thống làm mát có chỉ số hiệu quả năng lượng cao hơn 40% so với thông thường.

- FPT: Đưa vào vận hành hệ sinh thái trung tâm dữ liệu Fornix với mục tiêu đạt quy mô 80-100 MW, sẵn sàng cho công nghệ làm mát bằng chất lỏng và hướng tới 100% điện tái tạo vào năm 2030.

- Sự xuất hiện của các "ông lớn" ngoại: IPTP Networks khởi động dự án AIDC 200 triệu USD tại Đà Nẵng; Evolution Data Centres (EDC) hợp tác với BIM Energy để tiếp cận nguồn điện sạch 50-100 MW qua cơ chế DPPA.

Chiến lược "giải khát" năng lượng bền vững

Để cân bằng giữa phát triển AI và an ninh năng lượng, Việt Nam đang triển khai các giải pháp đồng bộ từ thể chế đến công nghệ:

- Cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA): Đây là "lời giải" giúp các trung tâm dữ liệu tiếp cận trực tiếp nguồn năng lượng tái tạo quy mô lớn, vừa đảm bảo nguồn cung vừa đáp ứng tiêu chuẩn ESG toàn cầu.

- Số hóa lưới điện: EVN triển khai Hệ thống quản lý nguồn điện phân tán (DERMS) kết hợp AI để điều phối hiệu quả các nguồn điện gió, mặt trời và pin lưu trữ (BESS), giúp giảm rủi ro mất cân bằng lưới.

- Công nghệ làm mát tiên tiến: Chuyển dịch từ làm mát bằng không khí sang làm mát bằng chất lỏng (liquid cooling) hoặc làm mát nhúng (immersion cooling) để xử lý mật độ nhiệt cực cao của chip AI.

- Đồng phát năng lượng (Cogeneration): Sử dụng nhiệt thải từ động cơ để làm mát, giúp giảm đáng kể chi phí điện năng và tăng độ tin cậy hệ thống.

- Hoàn thiện pháp lý: Luật AI ban hành vào cuối năm 2025 để tạo hành lang pháp lý minh bạch cho các nhà đầu tư hạ tầng số.

Việt Nam sẽ không thiếu điện nếu thực hiện quyết liệt việc chuyển dịch sang năng lượng sạch và hiện đại hóa hạ tầng truyền tải. 

Theo báo cáo "Vietnam Artificial Intelligence Market Size & Forecast 2032" của Credence Research, đến năm 2040, Al có thể đóng góp hơn 130 tỷ USD cho kinh tế Việt Nam. Việc chuẩn bị hạ tầng năng lượng sạch không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là yếu tố then chốt quyết định năng lực cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên AI.

Sự phát triển của các trung tâm dữ liệu AI giống như việc vận hành những "siêu máy tính" khổng lồ của quốc gia. Để những bộ não này không bị "ngắt điện", chúng ta không chỉ cần xây thêm những trạm phát điện sạch mà còn cần một hệ thống "mạch máu" lưới điện thông minh, có khả năng tự điều tiết và lưu trữ năng lượng một cách hiệu quả nhất.

Link nội dung: https://congdankhuyenhoc.vn/phat-trien-trung-tam-du-lieu-viet-nam-co-thieu-dien-khong-17925122011060919.htm