"Nỗi buồn chiến tranh" dưới góc nhìn và tư duy giáo dục

Không xa lạ gì, 2 tác phẩm tiểu thuyết trong những tác phẩm được vinh danh đã sớm có mặt trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Cụ thể, tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh xuất hiện trong sách Ngữ văn 12 (bộ Kết nối tri thức với cuộc sống và Cánh diều), và Mùa lá rụng trong vườn có mặt trong bộ Chân trời sáng tạo.

Điều này cho thấy sự chuyên nghiệp, tinh tế và tư duy cởi mở của đội ngũ tác giả biên soạn cũng như sự làm việc nghiêm túc của Hội đồng thẩm định quốc gia.

Tiêu chí lựa chọn và tầm vóc của tác phẩm

Khi chọn một tác phẩm văn học đưa vào sách giáo khoa, ban biên soạn phải đầu tư kỳ công, nghiên cứu chuyên sâu để lựa tác phẩm thật sự tiêu biểu về thể loại, nội dung tư tưởng và tính giáo dục sâu sắc. 

Để đưa một tác phẩm có nhiều ý kiến trái chiều vào chương trình giảng dạy và được Hội đồng thẩm định nghiêm cẩn thông qua cho thấy tầm vóc thời đại của tác phẩm. Những tác phẩm này không chỉ xuất sắc về phương diện nghệ thuật mà còn chứa đựng những giá trị tư tưởng lớn lao, đặc biệt phù hợp cho sự phát triển nhận thức của thế hệ trẻ.

Mỗi tác phẩm văn học có một số phận riêng, có tác phẩm như một đứa con cưng được chào đón ngay từ khi mới ra đời nhưng cũng có tác phẩm phải trải qua một thời gian thử thách vô cùng gian khổ. Những tác phẩm có giá trị chân, thiện, mỹ vẫn tồn tại bất tử trong đời sống văn học và đời sống xã hội. Việc đưa Nỗi buồn chiến tranh vào sách giáo khoa phổ thông thể hiện tư duy cởi mở mà nghiêm túc của những nhà khoa học chuyên sâu. Hội đồng thẩm định đã nhìn nhận tác phẩm dựa trên giá trị nhân bản sâu sắc, chấp nhận cái nhìn đa chiều về lịch sử để làm giàu thêm sự thấu hiểu cho học sinh.

Giá trị nhân bản sâu sắc và "khuôn mặt" khác của chiến tranh

Khác với cảm hứng sử thi lãng mạn thường thấy, tác phẩm Nỗi buồn chiến tranh hoàn toàn không dùng lời lẽ ngợi ca một chiều. Ban biên soạn sách giáo khoa đã chọn tác phẩm này bởi nó lột tả một cách trần trụi sự thật với những mất mát, đau đớn và bi thương. Đây là một "tiếng nói khác", một cách nhìn nhận khác về cuộc chiến từ góc độ của con người thời bình, vì thế nó chứa đựng cảm hứng nhân bản sâu sắc.

Thông qua nhân vật Kiên, học sinh được tiếp cận với một "khuôn mặt" khác của chiến tranh: sự dữ tợn, phi nhân tính và đầy ám ảnh. Dù chiến tranh đã lùi xa 50 năm, nhưng không khí khói lửa vẫn "ngùn ngụt sức nóng" trong tâm khảm người lính. Những ám ảnh về "Truông Gọi Hồn", về sự hy sinh của đồng đội đã ám ảnh đồng đội đang sống, làm chấn thương tâm hồn dai dẳng. Điều đó khiến người lính khó quên quá khứ đau thương, khó hòa nhập với niềm vui của thời bình cũng là dễ hiểu.

Mục tiêu của giáo dục là đào tạo ra những con người toàn diện, trong đó chú trọng bồi dưỡng tư duy đa chiều. Chắc chắn, Nỗi buồn chiến tranh cũng góp phần lên án tội ác của chiến tranh, thế hệ trẻ biết trân trọng hòa bình, đó là mục tiêu của giáo dục hiện đại đang hướng tới.

Bồi dưỡng phẩm chất cho học sinh từ cái nhìn đa chiều

Văn học có chức năng giáo dục rất lớn, vì thế để giáo dục lòng yêu nước và trân trọng hòa bình, không gì mạnh mẽ hơn là cho học sinh thấy cái giá đắt đỏ của chiến tranh.

Khi giảng dạy về hiện thực khốc liệt này, giáo viên và học sinh cùng chiêm nghiệm sự bi hùng của một thời đại. Bài học rút ra không chỉ là niềm tự hào về ý chí bất khuất, mà còn là sự thấu cảm trước những mất mát không gì bù đắp nổi. Đó chính là mục tiêu giáo dục nhân văn mà đội ngũ làm sách giáo khoa hướng đến: Giúp thế hệ trẻ nhìn nhận lịch sử bằng trái tim thấu hiểu và trân trọng.

Dù chỉ tiếp cận qua trích đoạn, nhưng nhờ sự lựa chọn tinh tế của các tác giả sách giáo khoa, học sinh vẫn cảm nhận được trọn vẹn sức nặng của ngòi bút Bảo Ninh và giá trị thời đại mà tác phẩm mang lại.

Tóm lại, sự gặp gỡ giữa tác giả Bảo Ninh và những người đổi mới giáo dục không phải là ngẫu nhiên. Việc chọn tác phẩm Nỗi buồn chiến tranh có giá trị hiện thực và nhân văn sâu sắc, hướng tới đào tạo một thế hệ trẻ có nhận thức toàn diện, tư duy đa chiều và trái tim thấu cảm trước lịch sử và cuộc đời là phù hợp với mục tiêu giáo dục hiện đại.

Link nội dung: https://congdankhuyenhoc.vn/noi-buon-chien-tranh-duoi-goc-nhin-va-tu-duy-giao-duc-179251203233139663.htm