Giáo viên băn khoăn về sự nhất quán trong thiết kế đề thi đánh giá năng lực học sinh

Đề kiểm tra và sự cần thiết của ma trận đề

Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 dạy và học phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Để đánh giá chính xác và công bằng, đề kiểm tra cần phải tuân thủ theo ma trận rõ ràng và bám sát các yêu cầu cần đạt của chương trình bộ môn. 

Ma trận đề chính là bản thiết kế, là khung sườn định hướng về thời lượng, số câu hỏi, dạng thức, phạm vi kiến thức, cấp độ năng lực của từng câu hỏi. Nó giúp đề thi bao quát đủ yêu cầu cần đạt và có tính định hướng cho cả việc dạy lẫn việc học.

Đáng nói là nhiều lần Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành các văn bản quy định ma trận trong đề kiểm tra đánh giá định kỳ trong năm học. Chẳng hạn, Khoản 2 Điều 7 Thông tư số 22/2021/TT-BGDĐT quy định về đánh giá học sinh trung học cơ sở và Trung học phổ thông: "Bài kiểm tra, đánh giá định kỳ phải được xây dựng theo ma trận, đặc tả". Điều này khẳng định ma trận là yếu tố bắt buộc để đảm bảo chất lượng và tính khoa học của bài kiểm tra.

Cụ thể hơn, Công văn số 7991/BGDĐT-GDTrH ngày 17/12/2024 còn hướng dẫn chi tiết về cách xây dựng "ma trận, bản đặc tả, đề kiểm tra và hướng dẫn chấm đề kiểm tra định kỳ" với cấu trúc, dạng câu hỏi và tỷ lệ điểm cụ thể.

Những văn bản này là cơ sở pháp lý, cho thấy Bộ Giáo dục và Đào tạo yêu cầu việc kiểm tra đánh giá phải tuân theo ma trận và yêu cầu cần đạt để đảm bảo tính công bằng và khách quan.

Đề thi tốt nghiệp Trung học phổ thông 2025 và "ma trận sinh ngẫu nhiên"

Khi thiết kế đề thi hay đề kiểm tra cũng nên theo quy trình cơ bản như trên. Vì thế, "ma trận sinh ngẫu nhiên" đã gây băn khoăn cho giáo viên trong việc thiết kế đề kiểm tra.

Nếu các bài kiểm tra định kỳ ở lớp cũng buộc phải xây dựng theo ma trận và đặc tả để đánh giá năng lực chuẩn xác thì đề thi tốt nghiệp Trung học phổ thông, một kỳ thi quốc gia quan trọng, cũng nên thiết kế theo ma trận cố định chứ không nên có "ma trận sinh ngẫu nhiên". Điều đó gây khó khăn cho giáo viên và học sinh rất lớn trong việc ôn tập.

Dù Bộ Giáo dục và Đào tạo không công bố ma trận chi tiết như trước đây, nhưng Bộ đã công bố đề thi minh họa cho kỳ thi tốt nghiệp Trung học phổ thông 2025. Đề minh họa đã thể hiện rõ một cấu trúc, dạng câu hỏi và mức độ phân bố độ khó nhất định. 

Từ đó, giáo viên cũng "đọc" được ma trận của đề thi, định hướng cho học sinh ôn tập. Nếu ma trận đề thi được "sinh ngẫu nhiên" và lệch với đề minh họa, thì mục đích định hướng của đề minh họa sẽ hoàn toàn vô nghĩa, làm mất đi sự chuẩn bị của cả thầy và trò. Điều này có thể không đánh giá đúng năng lực của học sinh.

Thứ hai, nếu đề thi có thể "gộp chủ đề này với chủ đề khác, cấp độ câu hỏi cũng không cố định" một cách ngẫu nhiên, không nằm trong một ma trận tổng thể rõ ràng, sẽ gây khó khăn cho việc dạy và học có trọng tâm. 

Tóm lại, để đánh giá được chính xác, công bằng, khách quan và đạt được mục tiêu "học thật, thi thật" theo đúng tinh thần Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, đề thi tốt nghiệp Trung học phổ thông nên xây dựng theo ma trận rõ ràng, chứ không nên "ngẫu nhiên".

Link nội dung: https://congdankhuyenhoc.vn/giao-vien-ban-khoan-ve-su-nhat-quan-trong-thiet-ke-de-thi-danh-gia-nang-luc-hoc-sinh-17925070815444599.htm