Dạy thêm, học thêm: Ngoảnh lại khi xưa và tìm đích đến!

Góc nhìn của GS.TSKH Đặng Hùng Võ về "dạy thêm, học thêm" 

Khi tôi còn là học sinh (1952 - 1963), không bao giờ có chuyện "dạy thêm, học thêm" mà giáo viên thu phí của học sinh. Khi đó, hệ thống giáo dục nước ta gần như được nhà nước bao cấp.

Tôi còn nhớ, những bạn yếu kém trong lớp đều được giáo viên phụ đạo tận tình mà không mất đồng nào. Tùy theo môn học, giáo viên cũng mở các tổ học tập để bạn khá học cùng với bạn kém nhằm cùng tiến bộ. Lớp học rất đầm ấm, giáo viên theo sát từng học sinh yếu kém và không bao giờ ngỏ ý gì "sàm sỡ" về vật chất. Trong khung cảnh này, "dạy thêm, học thêm" là miễn phí.

Cũng đã lâu rồi, nhất là khi kinh tế rơi vào lạm phát phi mã do chính sách giá - lương - tiền thiếu phù hợp gây ra, thu nhập của ai cũng thiếu thốn do đồng lương không đủ ăn. Câu chuyện "dạy thêm, học thêm" bắt đầu, và cũng đã làm cho mọi người tốn khá nhiều hơi sức để thảo luận và rất nhiều giấy mực để viết lách.

Các nhà quản lý giáo dục cũng xoay trở trăm bề mà gần như đâu lại hoàn đó. Lương của giáo viên cũng không đủ nên cũng phải tìm cách để có thu nhập khá hơn. Trong công việc dạy học thì cách tốt nhất là kiếm cớ dạy thêm để có thêm thu nhập. Cũng từ ý tưởng này, rồi nhiều thầy, cô cũng quá tay mà tận dụng quá đà.

Bản thân tôi cũng trải nghiệm, cũng nghe nhiều người nói chuyện, có người làm nghề giáo trực tiếp và cũng nhiều người làm bố, mẹ học sinh.

Thầy, cô thì kháo về cách thức buộc học sinh ai cũng phải học thêm bằng cách nội dung giáo án không dạy trong giờ chính khóa mà dạy trong giờ học thêm, thế là học sinh dù giỏi hay dốt đều phai xin bố mẹ tiền để học thêm. Bố, mẹ học sinh thì ta thán như "cháy nhà" với câu hỏi vì sao lại tốn quá nhiều tiền cho con cái học thêm như vậy. Lâu ngày rồi cũng quen dần, coi bỏ tiền học thêm như học phí, vì kêu mấy cũng chẳng được tích sự gì.

Nhưng, thử xem việc dạy thêm có thu tiền có gì sai không?

Ngay trong cuộc đời tôi, tôi cũng đã dạy thêm có thu tiền. Trong thời gian từ 1976 - 1979, tôi cũng đã dạy thêm cho các học sinh thì vào đại học và cán bộ thi vào nghiên cứu sinh. Khi đó, tôi cho rằng việc kiếm thêm tiền bằng "chữ nghĩa" là sạch sẽ hơn cả. Chỉ có điều là những người đi thi cần bổ túc thêm kiến thức, họ có nhu cầu học thêm để thi đỗ, và họ cũng tìm kiếm những "lò luyện thi" chất lượng để gửi gắm số phận.

Tôi được mời vào dạy tại "lò luyện thi" do một số cán bộ Đại học Bách khoa Hà Nội tổ chức, họ thu tiền và trả thù lao dạy thêm cho những người được mời đứng lớp. Thu nhập từ dạy thêm cũng đủ nuôi gia đình với 2 con còn rất nhỏ. Như vậy, rõ ràng học thêm trước các kỳ thi quan trọng là một nhu cầu thực tế. Tất nhiên, có cầu thì ắt có cung.

Việc "dạy thêm, học thêm" đã đặt ra từ rất nhiều năm nay mà chưa biết quản lý thế nào cho phải.

Rồi thì, ngày 30/12/2024, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT quy định về dạy thêm - học thêm. Nội dung Thông tư này có các điểm chủ yếu bao gồm: (1) cấm dạy thêm đối với học sinh tiểu học; (2) cấm dạy thêm có thu tiền đối với học sinh trung học trong trường của người dạy; và (3) được mở các cơ sở dạy thêm theo nhu cầu của người học thêm bên ngoài nhà trường và phải được quản lý như cơ sở cung cấp dịch vụ.

Ngôn từ của Thông tư 29 khá chặt chẽ, đơn nghĩa và minh bạch. Gần như Thông tư 29 đã tạo ngữ cảnh như những năm 1960 ở nước ta, giống như những gì cuộc đời tôi đã trải qua. Tất nhiên, để thực hiện nghiêm Thông tư 29, chúng ta còn phải bỏ sức ra rất nhiều để kiểm tra, thanh tra, giám sát,...

Giáo dục để có nguồn nhân lực chất lượng cao luôn là quốc sách hàng đầu trong mọi thời kỳ. Ngay trong thời kỳ phong kiến ở nước ta, cụ Lê Quý Đôn đã viết cuốn sách "Kiến văn tiểu lục", trong đó đã chỉ ra 5 nguy cơ mất nước bao gồm: Trẻ không kính già; Trò không trọng thầy; Binh kiêu tướng thoái; Tham nhũng tràn lan; Sĩ phu ngoảnh mặt.

Như vậy, nếu thầy (cô) ép buộc trò phải học thêm để thu tiền thì trò làm sao mà kính thầy được.

Nhận thức của đứa trẻ khi còn là "tờ giấy trắng" không bao giờ phai nhạt được, ý nghĩ "thầy còn ép mình lấy tiền thì bây giờ dại gì mà không ép cấp dưới để lấy tiền" sẽ luôn thường trực. Cái lẽ này làm cho đạo đức con người ngày càng suy thoái, đất nước khó vươn lên được.

Link nội dung: https://congdankhuyenhoc.vn/day-them-hoc-them-ngoanh-lai-khi-xua-va-tim-dich-den-179250309222602759.htm