Bế mạc Hội thảo Văn hóa 2022: Sớm xây dựng Chương trình mục tiêu Quốc gia về phát triển văn hóa
Chiều 17/12, Hội thảo Văn hóa 2022 với chủ đề “Thể chế, chính sách và nguồn lực cho phát triển văn hóa” được tổ chức tại tỉnh Bắc Ninh đã thành công tốt đẹp.
Phát biểu bế mạc, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, sau một ngày tổ chức khẩn trương, khoa học, Hội thảo đã hoàn thành toàn bộ chương trình dự kiến đề ra. Hội thảo thu hút sự quan tâm rất lớn của dư luận, các cơ quan, nhân dân và cử tri cả nước. Ảnh: TTXVN
Chín nhóm chính sách lớn, quan trọng
Chủ tịch Quốc hội khái quát, tại Hội thảo thống nhất 9 nhóm chính sách lớn, quan trọng cần được tập trung nghiên cứu, thể chế hóa để tháo gỡ các điểm nghẽn, tạo sự phát triển đột phá cho phát triển văn hóa.
Một là, chính sách phát triển con người Việt Nam toàn diện. Con người là trung tâm, là chủ thể, là nguồn lực chủ yếu, là mục tiêu của sự phát triển. Tất cả chính sách đều hướng tới mục tiêu cao nhất là phát triển con người Việt Nam toàn diện, mang đầy đủ đặc trưng của con người xã hội chủ nghĩa. Đặc biệt cần quan tâm hơn nữa tới các chính sách về bồi dưỡng cho thế hệ trẻ; chăm lo, hỗ trợ cho các đối tượng, lực lượng đặc thù, dễ bị tổn thương; đề cao tính tiên phong, gương mẫu trong văn hóa ứng xử của người lãnh đạo, cán bộ, đảng viên
Hai là chính sách xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh với các trọng tâm là xây dựng đời sống văn hóa; phát triển và quản lý hệ thống hạ tầng, thiết chế và không gian văn hoá đồng bộ, hiệu quả. Trong đó, phát triển cơ sở hạ tầng văn hóa hiện đại với lộ trình khoa học, có trọng tâm, trọng điểm; phấn đấu có công trình văn hóa xứng tầm để kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Đảng và 100 năm ngày thành lập Nước.
Ba là chính sách nâng cao hiệu quả thông tin tuyên truyền và giáo dục văn hóa. Có chính sách đầu tư để phát triển truyền hình và phát thanh trở thành ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn; hình thành các cơ sở giáo dục đào tạo, cơ quan truyền thông mạnh, có năng lực cạnh tranh và ảnh hưởng ở tầm khu vực, quốc tế.
Bốn là chính sách bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa dân tộc như tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh đây là tài sản vô cùng quý báu do tổ tiên, cha ông ta mấy nghìn năm để lại, không phải nước nào cũng có được và chúng ta phải có trách nhiệm trân trọng, gìn giữ và phát huy. Nêu rõ, đây là "sức mạnh mềm" của dân tộc cần được chú trọng, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần xây dựng, hoàn thiện chính sách về ghi danh, bảo quản, tu bổ, phục hồi di sản văn hóa; tăng cường đầu tư cho công tác bảo tồn, phát huy các di tích lịch sử - văn hoá, gắn với phát triển du lịch, công nghiệp văn hóa và các lĩnh vực kinh tế khác.
Năm là chính sách thúc đẩy sự phát triển văn học nghệ thuật, cần bổ sung chính sách riêng biệt cho hoạt động sáng tạo của các ngành nghệ thuật chuyên biệt còn thiếu như sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học; nghệ thuật biểu diễn; mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm…; bổ sung các chính sách mới về hỗ trợ, quản lý hoạt động tuyên truyền, phổ biến tác phẩm văn học nghệ thuật trên không gian mạn; đào tạo, bồi dưỡng, phát huy tài năng trong lĩnh vực văn học nghệ thuật, nhất là những tài năng trẻ; bảo vệ quyền tác giả và các quyền liên quan; bảo đảm môi trường tự do, dân chủ, lành mạnh, khoa học để khơi nguồn cảm hứng, sáng tạo.
Sáu là phát triển các sản phẩm văn hóa nghệ thuật có giá trị đỉnh cao về nghệ thuật và tư tưởng; phấn đấu có tác phẩm văn học nghệ thuật xứng tầm hướng tới kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Đảng vào năm 2030 và 100 năm ngày thành lập Nước vào năm 2045.
Bảy là chính sách phát triển công nghiệp văn hóa. Trong đó, cần tập trung nghiên cứu, hoàn thiện 4 nhóm chính sách, để tạo đột phá cho phát triển bền vững ngành công nghiệp văn hóa: chính sách chuyển hóa tài nguyên văn hóa thành các sản phẩm và dịch vụ văn hóa có khả năng cạnh tranh mạnh trên thị thị trường văn hóa; chính sách hợp tác công tư để nâng cao năng lực khai thác kết cấu hạ tầng và huy động tài chính trên thị trường văn hóa; chính sách khuyến khích bảo vệ nội dung sáng tạo, quyền tác giả và các quyền liên quan; chính sách ưu đãi, ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, một số sản phẩm văn hóa chủ lực, có tiềm năng, lợi thế; thúc đẩy phát triển các loại hình nghệ thuật đương đại.
Tám là nhóm chính sách về đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng các thành tựu khoa học công nghệ trong lĩnh vực văn hóa.
Chín là chính sách phát triển nguồn nhân lực văn hóa. Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh cần coi phát triển nguồn nhân lực văn hoá là "khâu đột phá" trong công cuộc xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam. Hoàn thiện đồng bộ hệ thống chính sách để tạo đột phá phát triển nguồn nhân lực văn hóa nghệ thuật cả chất lượng, số lượng, cơ cấu là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng. Bảo đảm cơ chế, chính sách thuận lợi cho hợp tác đào tạo trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật. Bổ sung, hoàn thiện chính sách đãi ngộ, tôn vinh một cách xứng đáng cả về vật chất và tinh thần đối với cống hiến thực tế của đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, nghệ nhân, cán bộ ngành văn hóa. Cuối cùng là nhóm chính sách thúc đẩy hội nhập quốc tế về văn hóa, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.
Về nguồn lực cho phát triển văn hóa, Hội thảo thống nhất như tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trong Hội nghị Văn hóa toàn quốc 2021 muốn văn hóa mạnh phải tăng đầu tư kể cả kinh phí đầu tư, kinh phí sự nghiệp… Chủ tịch Quốc hội cho rằng tăng đầu tư của cả trung ương và địa phương không chỉ trong khung dự toán (có thể ở mức 1,8-2%); khơi thông nguồn lực của doanh nghiệp và xã hội. Trong khi chưa sửa Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Quốc hội và Chính phủ đã tích cực để có thể bàn về thí điểm cơ chế chính sách cho Thành phố Hồ Chí Minh, trong đó có hợp tác công tư trong lĩnh vực này.
Thống nhất 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp cần làm ngay
Trên cơ sở các đề xuất của 9 nhóm chính sách, Hội thảo đã đồng thuận và thống nhất cao kiến nghị 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp cần tập trung làm ngay. Cụ thể, đó là việc sớm xây dựng Chương trình mục tiêu Quốc gia về phát triển văn hóa, tập trung vào 9 nhóm chính sách.
Cùng với đó là tiếp tục rà soát để bổ sung các nội dung về văn hóa trong các Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh việc tập trung triển khai có hiệu quả chiến lược, chương trình, đề án về xây dựng văn hóa công sở, văn hóa học đường, văn hóa doanh nghiệp, ngoại giao văn hóa; có kế hoạch, chương trình cụ thể đầu tư các công trình văn hóa mang tính biểu tượng quốc gia và thời đại Hồ Chí Minh. Phát triển các sản phẩm văn hoá có giá trị đỉnh cao về nghệ thuật và tư tưởng, phấn đấu có các tác phẩm văn học nghệ thuật xứng tầm, hướng tới kỷ niệm 100 năm Ngày thành lập Đảng và 100 năm Ngày thành lập nước.
Chủ tịch Quốc hội nêu bật đến việc rà soát, đổi mới cơ chế hoạt động, nhất là cơ chế tự chủ của các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc lĩnh vực văn hóa để thu hút, sử dụng nguồn lực hiệu quả hơn. Về việc cần có chính sách phù hợp cho các đơn vị sự nghiệp có khả năng cung ứng các sản phẩm và dịch vụ văn hoá theo cơ chế thị trường…
Nhiệm vụ, giải pháp tiếp theo là đẩy mạnh thu hút đầu tư cho phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, xây dựng chuỗi sản phẩm du lịch, sản phẩm thương mại mang bản sắc văn hóa Việt Nam và chú trọng các cơ chế, chính sách phát huy, tạo điều kiện, khuyến khích, năng lực sáng tạo của các chủ thể văn hóa.
Hoàn thiện thể chế, chính sách và khơi thông các nguồn lực
Được tổ chức theo hình thức trực tiếp tại thành phố Bắc Ninh và trực tuyến qua cầu truyền hình. Theo thống kê chưa đầy đủ, Hội thảo Văn hoá 2022 có sự tham gia của khoảng 800 đại biểu tham gia trực tiếp tại Bắc Ninh trong đó có nhiều lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các bộ, ngành chuyên gia nhà khoa học các cơ sở nghiên cứu, đại diện tổ chức quốc tế…
Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, văn hoá có vị trí, vai trò, ý nghĩa hết sức quan trọng trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước. Đầu năm 2023, nước ta sẽ kỷ niệm 80 năm “Đề cương Văn hoá Việt Nam” năm 1943; cho biết ngay sau khi nước nhà giành độc lập, thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, từ năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”.
Trong suốt chiều dài lịch sử, Đảng và Nhà nước ta hết sức coi trọng, luôn nhấn mạnh vai trò, vị trí của văn hóa. Gần nhất là Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã xác định phát triển toàn diện con người; xây dựng nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc; phát triển văn hoá thực sự trở thành sức mạnh nội sinh và động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Một trong các đột phá chiến lược trong giai đoạn tới là phải hoàn thiện thể chế, chính sách, khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc và phát huy giá trị văn hoá, sức mạnh con người Việt Nam, tinh thần đoàn kết, tự hào dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Tại Hội nghị toàn quốc về văn hóa vào tháng 11/2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: Văn hóa là hồn cốt của dân tộc, “văn hoá còn thì dân tộc còn”, đặt ra yêu cầu và mục tiêu là phải chấn hưng và phát triển văn hóa…
Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, việc hoàn thiện thể chế, chính sách và khơi thông các nguồn lực để phát triển văn hoá là một trong những giải pháp quan trọng, đóng góp vào phát triển lĩnh vực văn hoá trong thời gian tới; cụ thể hoá, hiện thực hoá mục tiêu chấn hưng và phát triển văn hoá theo đường lối, chủ trương của Đảng ta.
Do đó, Hội thảo góp phần tiếp tục thầm nhuần quan điểm, thông suốt về tư tưởng và xác định việc phải làm về thể chế, về chính sách và nguồn lực để hiện thực hoá mục tiêu, yêu cầu chấn hưng, phát triển văn hóa để văn hóa ngang hàng với chính trị và kinh tế.
Về nội dung, trong 1 ngày làm việc, Hội thảo đã tập trung đánh giá thực trạng thể chế hóa, ban hành các chính sách và bảo đảm nguồn lực cho phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong giai đoạn vừa qua. Hội thảo nhất trí đánh giá những kết quả rất quan trọng đã đạt được, trong công tác xây dựng thể chế, ban hành các chính sách và huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực cho phát triển văn hoá.
Chủ tịch Quốc hội cũng đã tổng kết lại một số nội dung được đề cập trong hội thảo, đó là thể chế về văn hóa theo quan điểm của Đảng đã được xác lập nhất quán trong hệ thống pháp luật; khẳng định xây dựng sự nghiệp văn hoá là của toàn dân do Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ thể sáng tạo và thụ hưởng, đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ giữ vai trò quan trọng.
Hệ thống pháp luật từng bước thể chế hoá đường lối, chủ trương của Đảng về phát triển văn hóa và con người Việt Nam, ngày càng tiếp cận với thông lệ và chuẩn mực phổ biến trên thế giới; đã có quy định và điều chỉnh hầu hết lĩnh vực, khía cạnh của đời sống văn hoá.
Chăm lo, giáo dục, bồi dưỡng phát triển con người đồng thời phát triển đồng bộ với môi trường văn hoá, các lĩnh vực văn hoá, đời sống văn hoá. Các đạo luật được ban hành đều chú trọng đến việc giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc. Hướng tới mục tiêu xây dựng, phát triển văn hoá và con người Việt Nam, trong đó trực tiếp có 5 Luật có liên quan đến lĩnh vực này. Chính phủ có 50 Nghị định, trên 100 Thông tư trực tiếp điều chỉnh lĩnh vực này. Bước đầu khắc phục được tình trạng luật khung, luật ống trong lĩnh vực văn hoá.
Song song với đó là các thiết chế văn hóa, bộ máy, công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực văn hóa ngày càng được hoàn thiện. Nhiều chính sách văn hóa được ban hành tác động tích cực, góp phần thúc đẩy phát triển lĩnh vực văn hóa như phát triển con người Việt Nam toàn diện, xây dựng môi trường văn hóa, các lĩnh vực văn hóa, đời sống văn hóa, thiết chế văn hoá, bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hoá dân tộc, kể cả lĩnh vực tín ngưỡng và tôn giáo.
Lĩnh vực khuyến khích sáng tạo cho những hoạt động văn hoá, xây dựng văn hoá trong chính trị, trong kinh tế, xã hội hoá hoạt động văn hoá, phát triển công nghiệp văn hoá đi đôi với xây dựng, hoàn thiện về thị trường văn hoá; khuyến khích nâng cao sự tham gia hưởng thụ văn hoá cho các tầng lớp nhân dân, khuyến khích hội nhập quốc tế, chọn lọc, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại.
Nguồn nhân lực và các nguồn lực đầu tư cho phát triển văn hóa ngày càng được đảm bảo tốt hơn. Các nguồn lực tài chính thời gian gần đây được quan tâm hơn. Bình quân 5 năm giai đoạn trước, chi cho lĩnh vực văn hoá chiếm 1,57% tổng chi thường xuyên của ngân sách nhà nước. Sau Hội nghị văn hoá toàn quốc 2021, đã có sự chuyển biến mạnh hơn, các địa phương dành nhiều nguồn lực cho văn hoá, với khoảng 1,8% trong khung dự toán, thực tế còn bổ sung thêm. Các chính sách ưu đãi đầu tư, thuế, tín dụng… cũng được quan tâm chú ý, chú trọng.
Các tham luận, ý kiến phát biểu tại Hội thảo đã thẳng thắn chỉ ra các tồn tại, hạn chế về thể chế, pháp luật văn hoá còn chậm đổi mới, chưa theo kịp yêu cầu phát triển. Một số lĩnh vực còn thiếu vắng văn bản quy phạm pháp luật và pháp lệnh điều chỉnh. Một số vấn đề nảy sinh từ thực tiễn chưa được thể chế hoá.
Chủ tịch Quốc hội cho rằng, nếu như thể chế phát triển chung của nước ta và thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đều đặt ra yêu cầu phải kiến tạo phát triển và thúc đẩy hội nhập quốc tế thì thế chế và chính sách về văn hóa phải thực sự đáp ứng được yêu cầu kiến tạo cho mục tiêu chấn hưng và phát triển văn hóa; thúc đẩy hội nhập quốc tế sâu rộng về văn hóa, quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới và tiếp thu, chọn lọc tinh hoa thế giới.
Việc hoàn thiện thể chế văn hoá phải bảo đảm tạo hành lang pháp lý để tổ chức và triển khai thuận lợi mọi hoạt động văn hóa trong khuôn khổ pháp luật dưới sự lãnh đạo của Đảng; phát huy tối đa năng lực sáng tạo, sự đa dạng và năng động của văn hóa, tạo điều kiện hội nhập thị trường văn hóa quốc tế; chú trọng tính đặc thù của văn hoá, vừa bảo đảm phát triển đúng định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng, vừa bảo đảm tự do sáng tạo trên cơ sở phát huy tính tự giác cao với mục đích đúng đắn...