Anh thử nghiệm tính tiền vé tàu bằng định vị GPS

Chọn vé tàu để trải nghiệm chuyển đổi số giao thông tại Anh

Mô hình thử nghiệm hệ thống tính giá vé tàu hỏa dựa trên GPS điện thoại hành khách – không cần mua vé trước mở ra kỷ nguyên mới của giao thông thông minh, nhưng cũng đặt ra câu hỏi lớn về quyền riêng tư và công bằng công nghệ.

Nếu như trước đây, hành khách phải loay hoay chọn loại vé, tuyến đường và khung giờ, thì nay, chỉ với một ứng dụng trên điện thoại, mọi thứ có thể tự động diễn ra. Từ tháng 9/2025, Bộ Giao thông Anh cùng các hãng vận hành đường sắt như East Midlands Railway và Northern bắt đầu thử nghiệm hình thức tính giá vé bằng GPS – một bước đi táo bạo trong lộ trình chuyển đổi số giao thông công cộng.

Nguyên tắc hoạt động nghe có vẻ đơn giản: người dùng chỉ cần “check in” khi bắt đầu hành trình, “check out” khi kết thúc; hệ thống định vị GPS trên điện thoại sẽ ghi lại lộ trình và tự động tính giá thấp nhất có thể, sau đó trừ tiền trực tiếp từ tài khoản thanh toán. Không còn cảnh xếp hàng ở quầy vé, không cần lo vé giờ cao điểm hay khuyến mại bỏ lỡ.

Khi hành khách trở thành “cảm biến di động” 

Ở góc độ công nghệ, hành khách bây giờ chính là “cảm biến di động” — điện thoại họ trở thành công cụ thu thập dữ liệu di chuyển theo thời gian thực. Ứng dụng GPS có thể xác định chính xác hành trình, kết hợp dữ liệu từ tháp di động, Wi-Fi, hoặc mã quét tại cổng ga. Với nguồn dữ liệu đó, hệ thống không chỉ tính vé, mà còn giúp ngành đường sắt dự báo nhu cầu đi lại, phân tích lưu lượng hành khách, điều phối tàu hợp lý hơn.

Đây là minh chứng cho tư duy “data-driven transport” – giao thông vận hành dựa trên dữ liệu, một xu hướng đang lan rộng tại châu Âu. Ở Thụy Sĩ và Hà Lan, hình thức “check in – check out” bằng thẻ hoặc GPS đã giúp tiết kiệm hàng triệu USD mỗi năm nhờ giảm in vé, nhân sự và sai sót hành chính.

Vé tàu được định vị tiện lợi, minh bạch, tiết kiệm

Với hành khách, điều hấp dẫn nhất là sự tiện lợi và minh bạch. Thứ nhất, họ không phải tính toán từng chặng hay lo chọn sai loại vé. Hệ thống sẽ tự động chọn mức giá tốt nhất trong ngày. Một người có thể đi nhiều tuyến trong cùng ngày mà vẫn chỉ trả mức tối thiểu – tương tự “vé ngày tự động”.

Thứ hai, quá trình thanh toán minh bạch và tức thì: hành khách có thể xem chi tiết hành trình, chi phí, và hóa đơn điện tử ngay trên ứng dụng. Thứ ba, mô hình này giúp giảm đáng kể lượng giấy và thời gian chờ tại quầy vé, một lợi ích không nhỏ với hệ thống giao thông vốn phục vụ hàng triệu lượt người mỗi ngày.

Nhưng, đi kèm với đó là nỗi lo về dữ liệu cá nhân

Song, lợi ích của công nghệ luôn đi cùng rủi ro. Vấn đề lớn nhất hiện nay chính là quyền riêng tư. Dữ liệu GPS tiết lộ gần như toàn bộ hành vi di chuyển của một cá nhân – họ đi đâu, khi nào, bao lâu. Câu hỏi đặt ra: Ai được quyền lưu trữ và sử dụng thông tin đó? Liệu các công ty vận hành có thể chia sẻ dữ liệu với bên thứ ba, như nhà quảng cáo hay cơ quan hành chính khác?

Tại Anh, luật bảo vệ dữ liệu (GDPR) yêu cầu mọi thông tin định danh phải được mã hóa và xóa sau một thời gian nhất định. Tuy nhiên, việc thực thi trong thực tế vẫn còn nhiều tranh luận. Các tổ chức bảo vệ người tiêu dùng kêu gọi minh bạch hơn: phải cho hành khách quyền từ chối theo dõi GPS, hoặc chọn hình thức vé truyền thống nếu muốn.

Nhiều quốc gia châu Âu đã sớm thử nghiệm mô hình vé tàu thông minh nhằm tối ưu trải nghiệm đi lại cho hành khách.

Tại Thụy Sĩ, ứng dụng Fairtiq cho phép người dùng chỉ cần quét mã khi lên tàu, hệ thống sẽ tự động dừng ghi nhận khi họ xuống và tính mức giá rẻ nhất cho hành trình. Toàn bộ dữ liệu được mã hóa, đảm bảo an toàn tuyệt đối.

Ở Hà Lan, thẻ OV-chipkaart được tích hợp cho mọi loại hình giao thông – từ tàu hỏa, xe buýt đến tàu điện ngầm. Dữ liệu hành trình được sử dụng để cải thiện hạ tầng nhưng không lưu trữ thông tin cá nhân của người dùng.

Đan Mạch cũng đang thử nghiệm mô hình tương tự, nhưng dùng Bluetooth thay vì GPS, giúp hạn chế việc thu thập dữ liệu vị trí, qua đó tăng cường quyền riêng tư.

Thực tế cho thấy, công nghệ chỉ có thể vận hành hiệu quả khi nhận được sự tin tưởng của người dân – và niềm tin ấy bắt đầu từ tính minh bạch trong quản lý dữ liệu.

Tuy nhiên, theo quan sát, không phải ai cũng sở hữu điện thoại thông minh hay có thể bật GPS liên tục. Người lớn tuổi, người khuyết tật, hoặc nhóm thu nhập thấp có thể bị loại khỏi mô hình này nếu không có giải pháp thay thế. Do đó, các chuyên gia cho rằng cần duy trì song song hai hệ thống: kỹ thuật số và truyền thống, để bảo đảm mọi công dân đều có thể tiếp cận dịch vụ công cộng bình đẳng.

Tại Anh, Chính phủ đã yêu cầu các hãng vận hành cung cấp lựa chọn thẻ RFID không tiếp xúc cho những ai không dùng smartphone, đồng thời bố trí nhân viên hỗ trợ tại các ga trong giai đoạn thử nghiệm.

Bài học về chuyển đổi số giao thông

Thử nghiệm của Anh mới chỉ là bước khởi đầu. Trong tương lai, công nghệ GPS có thể kết hợp với AI và dữ liệu lớn để dự báo nhu cầu đi lại, phân bổ tàu, tối ưu năng lượng. Hệ thống có thể tự động đề xuất tuyến nhanh nhất, thậm chí “ghép chuyến” để giảm tải carbon.

Tuy nhiên, để đến được giai đoạn đó, nhà quản lý phải giải quyết các vấn đề cơ bản: hành lang pháp lý về dữ liệu, chuẩn kỹ thuật định vị chính xác, và mức độ sẵn sàng của người dân.

Theo các chuyên gia giao thông Anh, thách thức lớn nhất không phải là công nghệ, mà là niềm tin xã hội. Nếu người dân tin rằng dữ liệu của họ được bảo vệ và phục vụ lợi ích chung, họ sẽ sẵn lòng tham gia – và lúc đó, mô hình “vé số hóa” mới thật sự thành công.

Ở Việt Nam, các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh đang từng bước thử nghiệm hệ thống vé điện tử cho xe buýt và metro. Dù chưa sử dụng GPS, nhưng nền tảng thanh toán không tiếp xúc đã hình thành. Việc học hỏi mô hình của Anh và châu Âu sẽ giúp Việt Nam xây dựng khung pháp lý dữ liệu công cộng chặt chẽ, phát triển hạ tầng định vị chính xác, đồng thời nâng cao nhận thức người dân về an toàn dữ liệu cá nhân.

Đây cũng là dịp để các trường đại học, viện nghiên cứu, và doanh nghiệp trong nước hợp tác xây dựng mô hình thử nghiệm “vé thông minh” – hướng đến mục tiêu giao thông bền vững và văn minh.

Link nội dung: https://congdankhuyenhoc.vn/anh-thu-nghiem-tinh-tien-ve-tau-bang-dinh-vi-gps-179251004220051948.htm